1- ALERJİ NEDİR?:

Alerji, çevremizde bulunan ve normalde zararlı olmayan hatta çoğu bireyin temas ettiðinde sorun yaşamadıðı bir maddeye karþı, vücudun baðıþıklık sisteminin anormal duyarlılık göstermesi veya aþırı reaksiyonu olarak tanımlanabilir. Alerjiye neden olan çoðu þey aslında zararlı deðildir ve alerjisi olmayan insanlar üzerinde etki göstermez. Çevremizde bulunan ve normalde zararlı olmayan bu maddelere alerjen denir.

2- ALERJİ NEDENLERİ NELERDİR?:

Vücudun baðıþıklık sisteminin, alerjenlere sanki zararlılarmıþ gibi tepki göstermesi, alerjenlerle savaþan antikorlar üreterek gerçekleþtirilir. Antikorlar, bize zarar verebilecek virüs ve enfeksiyonlar ile savaþmak amacıyla baðıþıklık sisteminde oluþturulan özel proteinlerdir. Vücut bir alerjik maddeye temas ettiðinde, salgılanan antikora Immunoglobulin E (IgE) adı verilir. Bu antikor, öteki kan hücrelerinin daha fazla kimyasal (histamin) salgılamasına neden olur ve her ikisi birlikte alerjik tepkime semptomlarını baþlatır. Histamin, herhangi bir alerjik tepkimede oluþabilecek tipik semptomların çoðunun nedenidir.

Alerjene karþı verilen reaksiyonda anne babadan gelen kalıtsal bir alerjik yatkınlıðın olması nedeniyle, bebeklik döneminden itibaren çevredeki alerjenlere karþı vücut duyarlı hale gelmekte ve alerjik hastalık, daha sonra yineleyen karþılaþmalar sonucunda geliþimini tamamlamaktadır. Genetik yatkınlık ve yeterli alerjen konsantrasyonunun biraraya gelmesi ile vücutta bebeklik döneminden itibaren bir duyarlılaþma oluþmaktadır.

3- EN SIK GÖRÜLEN ALERJENLER NELERDİR?:

I. Çevresel alerjenler:

a. Ev tozu akarları: Ev içi alerjenlerdir. Tıbbi adları “mite” olup, en sık görülen tipi deri yiyen anlamına gelen “dermatofagoid”dir; halı, kilim, yorgan, yastık, tüylü oyuncaklarda ve eþyalarda yaþarlar. Yaþamaları için gerekli besini insan deri ve tüy döküntülerinden karþılarlar.

b. Polenler: Ev dıþı alerjenlerdir. Ot, aðaç ve çiçeklerin üremelerinde görevlidirler ve rüzgârla hava yoluyla veya böcek ve sinekler aracılıðı ile etrafa yayılırlar. Rüzgârla etrafa yayılan polenler daha hafiftir ve alerjiden sorumludur. Böceklerle aktarılan polenler ise daha aðırdır ve alerjiye pek neden olmazlar. Örneðin çayır, çimen ve aðaç polenleri rüzgârla taþınan ve havada dolanan polenler olduðu için alerjik nezleye (saman nezlesi) neden oldukları halde, ev içi ve dıþında bulunan süs bitki ve çiçeklerinin poleni daha aðır bir yapıya sahip olup böceklerle taþınırlar ve alerjiye pek neden olmazlar. Alerjik olan polen tipi o yöredeki bitki örtüsü ile ilgilidir.

c. Küf mantarları: Ev içi ve ev dıþı alerjenlerdir. Sıklıkla ev içinde organik eþyaların, yemeklerin, ev dıþında ise bitki ve hayvanların üzerinde yaþayan mikroplardır.

d. Hayvan alerjenleri: Ev içi ve ev dıþı alerjenlerdir. En sık görüleni kedi ve köpek alerjisidir.

II. Böcek alerjenleri: En sık rastlananı arı alerjisidir. Alerji, arının zehrinin içindeki protein yapısında bazı maddelere karþı geliþir. Bunun geliþmesi için kiþinin önce bu zehir ile karþılaþıp duyarlı hale gelmesi ve daha sonra tekrar karþılaþması gerekir. Arı alerjisinin en korkulan yönü anafilaksi denilen ölümcül bir alerjik þoka neden olabilmesidir.

III. Besin alerjenleri: En sık rastlananı çocuklar için inek sütüdür. Ayrıca yumurta, deniz ürünleri, fındık-fıstık, tahıllar, et, muz, kivi vb. diðer nedenlerdir. Bazen besinler üzerinde bulunan çevresel alerjenlerin alınmasıyla ortaya çıkan alerjik reaksiyon, yanlıþlıkla o besinin alerjik olarak algılanmasına neden olabilir. Örneðin domates üzerindeki polen o domates yenilince alerjik bulgular neden olabilir.

IV. İlaç alerjenleri: En sık bilineni penisilin ise de antibiyotikler, aðrı kesiciler, insülin, hormon preperatları da sık alerji oluþturan ilaç gruplarıdır.

V. Mesleki alerjenler: Üretim sektöründe kullanılan birçok madde ve meslek icrası esnasında temas edilen alerjenler ile meydana gelir. En sık görülenler lateks, nikel, lastik, koruyucu ve kimyasal reçinelerdir.

3- ALERJİK HASTALIKLAR NELERDİR?:

En sık görülen alerjik hastalıklar, alerjik astım, alerjik nezle, alerjik egzama, ürtiker (kurdeþen), anjiyo ödem ve anafilaksidir.

Astım, hava yollarının çeþitli uyaranlara artmıþ yanıtının söz konusu olduðu, tekrarlayıcı, kendiliðinden veya tedavi ile tamamen veya kısmen geri dönüþümlü öksürük, hırıltı, nefes darlıðı gibi belirtilerinin yer aldıðı bir hastalıktır. Alerjik nezle (alerjik rinit) burun tıkanıklıðı, burun akıntısı, burunda kaþıntı, hapþırma ve göz yaþarması gibi belirtilerin sık sık görülüyor olması halidir. İki tipi vardır; biri mevsimsel alerjik nezle, diðeri ise yıl boyu süren alerjik nezledir. Alerjik egzama özellikle hayatın ilk yıllarında en yoðun olarak görülen cilt kuruluðu, döküntü ve kaþıntı ile seyreden bir cilt hastalıðıdır. Tipik olarak yanaklar, boyun altı, dirsek içleri ve diz arkası gibi bölgeler en çok etkilenen alanlardır. Altı yaþına doðru þiddeti git gide azalır. Ürtiker, halk arasında “kurdeþen” olarak bilinen ciltte döküntü kaþıntı ile seyreden bir hastalıktır. Genellikle tüm vücutta yaygın olarak görülebilen, ciltten hafifçe kabarık, sınırları belli, birkaç milimetreden birkaç santimetreye kadar deðiþebilen büyüklükte döküntüler þeklindedir. Basmakla solma özelliði vardır. Anjiyo ödem, ürtiker þeklindeki döküntü ile birlikte veya döküntüsüz olarak görülebilen, ciltte yaygın ödem geliþmesi ile seyreden bir alerjik reaksiyondur. Ödem en sık göz kapakları, aðız çevresi, el ve ayaklarda görülmektedir. Ses tellerinin tutulması halinde ses kısıklıðı ve nefes almada güçlük söz konusu olabilmektedir.

Anafilaksi tüm vücutta yaygın olarak görülen döküntü, ödem, nefes darlıðı, tansiyon düþmesine baðlı bilinç kaybı, kalp ve solunum sistemi fonksiyonlarında yetersizlik sonucu ölümle seyredebilen çok aðır bir alerjik reaksiyondur. Gıda alerjileri, ilaç alerjileri ve böcek sokmalarına baðlı geliþebilir. Hayati öneminden dolayı çok hızlı müdahale ve hastane þartlarında tedavi gerekir.

4- ALERJİ BELİRTİLERİ NELERDİR?:

En yaygın belirtilerden bazıları þunlardır:

• Aksırma,

• Hırıltıyla soluma,

• Sinüs aðrısı (burnun yukarı kısmında, göz çevresinde ve kafatasının ön tarafında aðrı veya baskı hissi)

• Burun akıntısı,

• Öksürme,

• İsilik / kurdeþen, • Şiþlik,

• Göz, kulak, dudak, boðaz ve damak kaþıntısı,

• Nefes darlıðı

• Bulantı, kusma ve ishal

5- ALERJİDEN KORUNMAK İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?:

Baðıþıklık sistemimizi bir “bardak” olarak düþünürsek; bu bardak zaman içinde alerjenlerle dolmaya baþlar. Alerjik rahatsızlık belirtileri, bardak dolana veya taþmaya baþlayana kadar görülmeyecektir. Alerjen maddelerden tamamen kaçınmak ve korunmak mümkün deðildir ancak, alerjen maddelerden uzak durarak, en azından bardaðın dolmasını geciktirme þansımız vardır. Bunun için þunlar yapılabilir:

• Çarþafların, battaniyelerin, yatak koruyucularının vb. 7 ile 14 günde bir 60° C’de sıcak su ile yıkanması önerilir. Sıcak suda yıkama mikroskobik akarları öldürür ve alerjenleri temizler.

• Hava temizleme cihazları kullanılabilir.

• Yüksek nem oranının varlıðı küf mantarları için uygun üreme ortamı saðlayacaðından; yaþanılan ortamların sık sık havalandırılarak nem oranının düþük ve sabit ayarda tutulması yararlı olacaktır.

• Ev hayvanlarının tüylerinin dökülmesini önlemek için Veteriner hekiminize danıþarak gerekli ilaç veya malzemeleri kullanmanız; dökülen tüy ve deri artıklarını önlemek için 2-3 haftada bir ev hayvanınızı yıkamanız, beslenmelerine dikkat etmeniz ve sizinle aynı yatakta veya odada uyumalarına izin vermemeniz uygun olacaktır.

• Küflü ortamlardan uzak durulmalıdır.

• Bahçede çalıþırken eldiven giyilmesine ve maske takılmasına, aþırı uzamıþ olan bitkilerin kısaltılmasına dikkat edilmelidir.

• Polenlerin yoðun olduðu dönemlerde sokaða daha az çıkmalı ve pencereler kapalı tutulmalıdır ve dıþarıdan geldikten sonra elbiseler yıkanmalıdır. Evin camının açık kalması gerekiyorsa pencerede polen filtresi kullanılmalıdır.

• Arabaların temizliðine dikkat edilmeli ve gerekiyorsa polen filtresi taktırılmalıdır.

6- ALERJİDE TANI VE TEDAVİ NEDİR?:

Alerjinin tanısında bazı testler yapılır:

• Deri testi: Bu test alerjik madde aramada genellikle ilk uygulanan testtir. Olumlu bir tepkime (deri kaþınır, kızarır ve þiþer) olup olmadıðına bakmak için þüphelenilen alerjik maddenin küçük bir miktarı deriye batırılarak kontrol edilir.

• Kan testi: Bu test baðıþıklık sisteminin þüphelenilen alerjik maddeye tepki olarak ürettiði, kandaki IgE antikoru miktarını ölçmek amacıyla kullanılır.

• Yama testi: Bu test, egzama veya dermatite neden olan alerjik maddeyi bulmak için kullanılır. Şüphelenilen maddenin az bir miktarı ile kaplanan özel metal diskler, derinin nasıl tepki verdiðini görmek amacıyla genellikle 48 saatlik bir süre için bantla deriye yapıþtırılır.

Alerjiyi tedavi etmenin en etkili yolu tepkimeye neden olan alerjik maddeler ile temastan olabildiðince kaçınmaktır. Ayrıca antihistaminikler ve dekonjestanlar semptomları dindirmeye yardımcı olurlar. Ancak tedavi için hangi ilaçları almanız gerektiði konusunda doktorunuza danıþınız.

KAYNAKLAR:
1- http://www.hepaonline.com
2- http://www.aid.org.tr/hasta_bilgilendirme
3- http://www.nuhoglu.com