1- ANKİLOZAN SPONDİLİT NEDİR?: Ankilozan spondilit, omurga ve leğen kemiğindeki eklemleri tutan, özellikle bel bölgesinde hareket kısıtlılığı yapan,kronik(süregen),ağrılı,ilerleyici bir romatizmal hastalıktır. Omurganın hareketini sağlayan eklem ve bağlarda gelişen iltihap sonucunda, eklem ya da kemikler hareketlerini yitirecek şekilde birbirleri ile kaynaşabilir. Omurga dışında kalça, diz ve ayak eklemlerinde de iltihaplanma görülebileceği gibi az sayıda hastada göz, akciğer, barsak ve kalp gibi çeşitli organ bulguları gözlenebilir.Omurga, 7 boyun omuru, 12 sırt omuru, 5 bel omuru, 5 sakral ve birbirine yapışık 3 veya 4 koksigeal omur olmak üzere, toplam 32-33 omur ve bunlar arasındaki eklemlerden oluşur. Boyun bölgesi çok hareketlidir. Sırt bölgesinde her bir omur, iki yandan kaburgalarla birleşir ve hareketleri sınırlıdır.Bel bölgesinin alt kısmında yer alan sakrum kemiği,leğen kemiği içinde yuvalanmıştır. Sakrum ve pelvis kemikleri arasında her iki yanda yer alan eklemler “sakroiliak eklemler” olarak adlandırılır ve bu eklemler ankilozan spondilitin ilk başladığı bölgedir.Erkeklerde kadınlara göre 3 kat daha fazla görülmekte olup, genellikle 15-30 yaş arasında başlamaktadır.2- ANKİLOZAN SPONDİLİT NEDENLERİ NELERDİR?:Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık en çok bilinen özelliklerindendir. ankilozan spondilit hastalarında Ankilozan spondilit hastalarında, genetik hücre işaretleyicisi olarak tanımlayabileceğimiz HLA-B27 doku antijeninin bulunduğu gösterilmiştir. Muhtemelen, normalde zararsız olan bazı mikroorganizmalar, HLA-B27 ile ilişkiye girmektedir. Bazı barsak ya da idrar yolları hastalıkları da ankilozan spondilitin ortaya çıkışını tetiklemektedir.Bazen belirtiler yatak istirahati döneminden(örneğin bir trafik kazasını veya büyük bir ameliyatı izleyen istirahat dönemi) sonra da ortaya çıkabilir. 3- ANKİLOZAN SPONDİLİTTE BELİRTİLER NELERDİR?:Bel bölgesinde genellikle 3 aydan daha uzun süren ağrı ve hareket kısıtlanması her zaman ankilozan spondiliti akla getirmelidir. Bel ağrısı özellikle istirahat döneminde belirgindir. Hasta gece ya da sabah ağrı ve hareket kısıtlılığı ile uyanabilir ve hareketle bel ağrısı ve tutukluluk azalır. İlk belirtiler genellikle bel, kalça ve topuk ağrısı olabilir. Hastalık gerektiği gibi tedavi edilmezse ileri dönemlerde omurga deformiteleri, kamburluk ortaya çıkar.Tipik belirtileri şunlardır :• Haftalar ya da aylar içinde yavaş yavaş artan bel ağrısı ve sertlik. • Gün içinde hareket etmekle ya da egzersizle azalan sabah sertliği ve ağrısı• Hastanın kendisini egzersizlerden sonra daha iyi, istirahatten sonra daha kötü hissetmesi (bel fıtığında tam tersi olur)• 3 aydan uzun süredir belirtilerin varlığı. • Özellikle erken dönemlerde, kilo kaybı. • Yorgunluk. • Sistemik bir hastalık olduğundan aktif dönemde ateş ve gece terlemesi görülebilir. Bazen farklı şekillerde başlangıç görülebilir. Belde belirgin bir ağrı olmaksızın, kaba etlerde bazen bir tarafta, bazen diğer tarafta değişici şekilde ağrı ile başlaması da sıktır. Bu ağrı bele, uyluğa yayılım gösterebilir. Bazen de yalnızca topuk ağrısı ve hastada topuklarda ağrı ve sert yüzeye basamama gibi yakınmalar olabilir; göğüs ağrısı ile başlayabilir. Hastaların sabahları kendilerini daha kötü hissetmeleri, beklenen bir şeydir. Hastalığın tipik özelliklerinden biri, gecenin geç ve sabahın erken saatlerinde ağrı ve sertliğin belirgin olması ve gün içinde hareket ya da egzersizlerle düzelmesidir. Benzer şekilde sinema ya da tiyatroda uzun süre oturduktan, ya da uzun süre araba kullandıktan sonra ağrı ve sertlikte artma olabilir.4- ANKİLOZAN SPONDİLİT TANISI NASIL KOYULUR?: Ankilozan spondilitte, tutulumun olduğu bölgelerde kiriş ve bağların kemiğe yapıştıkları yerde ortaya çıkan yangı temel bozukluktur. Bu yapışma yerlerinde yangıya bağlı bir süre sonra aşınmalar meydana gelir ve yangı yatışırken, iyileşme sürecinde yeni kemik oluşumları ortaya çıkar. Kiriş ya da bağlardaki elastik dokuların yerine kemik dokusunun geçmesiyle, harekette azalma olur. Yangısal olayın tekrarlamaları sonucunda kemik oluşumları artar ve omurga kemikleri kaynaşarak bütün bir hal alırlar ve bu da hareketlerin kısıtlanmasıyla sonuçlanır. Tanıda, hastanın şikayetleri ve fizik muayene bulgularının yanı sıra, yapılacak röntgen incelemelerinde bu karakteristik görünümlerin saptanması çok önemlidir. Ancak, bazen başlangıçta röntgen bulguları henüz görülmeyebilir. Laboratuvar testlerinde sedimentasyon hızı yüksek olabilir, kansızlık saptanabilir ve HLA-B27 (+) bulunabilir. Ancak kan tetkikleri, kesin tanı koyulmasında çok anlamlı değildirler; hastalığın aktivitesini ve gidişini izlemede yararlıdırlar.4- ANKİLOZAN SPONDİLİT TEDAVİSİ NEDİR?Tedavide temel amaç, ağrının azaltılması, vücut pozisyonu ve eklem hareketliliğinin korunmasıdır çünkü hastalar ağrı nedeniyle bazı hareketlerden kaçınırlar. Hastalığın doğası gereği, istirahat ağrıyı daha da arttırır ve eklem hareketliliğinin azalmasına, sonra da vücut pozisyonunun bozulmasına yol açar.Hastalığın başlangıç dönemlerindeki hareket kısıtlılığının nedeni, ağrı ve kas kasılmalarıdır ve bu dönemde ilaç kullanımı ile düzelir. Ancak, ileri dönemdeki kemiklerdeki birleşmeden sonra ortaya çıkan hareket kısıtlılığı geriye dönmez.. Diğer yandan, hastalığın tamamen iyileşmesi mümkün değildir. Mevcut tedavi yöntemleriyle hastalık aktivitesi azaltılıp gelişimi yavaşlatılabilir. Tedavide steroid olmayan antienflamatuar (yangı giderici) ilaçlar mutlaka kullanılmalıdır. Geceleri yatarken kullanılan ilaç, gecenin iyi geçmesini, sabah daha rahat kalkmasını ve sertliğin azalmasını sağlar. Gerekirse, gündüzleri ek bir doz da kullanılabilir. Ancak, bazı hastalarda bu ilaçların başta mide-barsak sistemi olmak üzere bazı yan etkileriyle karşılaşılabilir. Bu durumda ya mide koruyucu ilaçlardan yararlanılır ya da basit ağrı kesici ilaçlar önerilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, hastalığın tedavisinde çok önemli yer tutar. Günlük egzersizler, hastaların kendi kendilerine uygulayacakları tedavinin önemli bir yönüdür. Akciğer kapasitesinin arttırılması için, tüm hareketler solunum egzersizleriyle birlikte uygulanmalıdır. Tüm hareketlerde, hareketi yaparken burundan derin nefes alıp, başlangıç pozisyonuna dönerken ağızdan üfleyerek nefes verilmelidir. Bu hastalığın tedavisinde cerrahi girişimler pek az yer tutar. Hastaların yaklaşık %6’sı kalça protezine gereksinim duyar. Bu protez sayesinde hastanın eski hareketliliğine kavuşması önemli ölçüde başarıyla sağlanır ve hasarlı eklemden kaynaklanan ağrı ortadan kalkar. Ayrıca, omurgasında aşırı kamburluk ortaya çıkan pek az sayıdaki hastada, bu durumun düzeltilmesi için cerrahi girişim uygulanması gerekebilir5- ANKİLOZAN SPONDİLİT İLE İLGİLİ DİĞER BİLGİLER:a) Erkeklerde leğen kemikleri ve omurga sıklıkla tutulur; kadınlarda leğen kemiği, kalça, el ve ayak bileği eklemleri daha sık tutulur ve genellikle erkeklerden daha hafif seyreder. Çocuklarda ise tipik olarak diz, ayak ve ayak bileği, kalça eklemleri tutulur; nadiren bel ağrısı olur. Gençlerde kalça tutuluşu şiddetli seyredebilir ve bu hastalarda yetişkin yaşlara varıldığında kalça protezi gerekebilir.b) Doğurganlık yeteneği, gebelik ve doğumda herhangi bir sorun yaratmaz.c) Bazen göz, kalp, akciğerler ve böbrekleri etkileyebilir. Gözün bazı bölümlerinde yangısal olaya neden olduğunda genellikle ilk belirti, görmede hafif bulanıklaşmadır. Kalp etkilendiğinde tespiti hafif belirtiler yarattığı için genellikle zordur ve en çok kalp kapakları ve ileti sisteminde bozukluk görülür. Göğüs kafesi eklemleri ve kasları etkilendiğinde soluk alıp verme, öksürme, aksırma, esneme, ıkınma sırasında ağrıya neden olabilir. Akciğerlerin tamamen havalanmasında bozulmaya yol açar. Hastalığın geç dönemlerinde göğüs duvarı tamemen hareketsiz hale gelebilir ve akciğerlere hava giriş çıkışı etkilenebilir(Ancak bunun anlamı, solunumun durması demek değildir; solunum, diyafram kasının sürekli çalışmasıyla sağlanır). Bu nedenlerle, solunum egzersizleri çok önem taşır. Aşırı yemek ve kalın giyinmek solunum için gereken çabayı arttıracağından, bunlardan kaçınmak gerekir.ç) Sigara içmemek çok önemlidir. Sigara içilmesi solunumu zorlaştıracağı gibi, ciddi göğüs hastalıklarına da neden olabilir.d) Hastalığın ilerlemiş olduğu bazı hastalarda böbreklerde amiloid adı verilen bir proteinin birikmesi sonucunda böbrek yetmezliği ortaya çıkabilir. e) Hastalarda görülebilen önemli bir diğer sorun da “osteoporoz”dur. Osteoporoz, kemiklerin yoğunluğunun azalması ve daha gözenekli hale gelmesiyle karakterli bir hastalıktır. En önemli sonuçları ise, omurlar ve kalça başta olmak üzere kolay kemik kırıklarının ortaya çıkmasıdır. Tanı için bazı laboratuvar incelemeleri ve kemik yoğunluğu ölçümü gereklidir. f) Psoriazis (sedef) adı verilen hastalık birlikte olabilir. Psoriaziste vücut derisi ve saçlı deride pullanmalar vardır. g) Ankilozan spondilit ne yazık ki tamamen iyileşmez. Yangı giderici ilaçlar ağrıyı azaltırlar, rahat bir uyku ve genel iyilik sağlarlar. Ancak, ilaç kullanmak tedavinin sadece bir bölümüdür. Uygun egzersizlerin yapılması tedavide çok önemli bir yer tutar. İlaçlar bu egzersizleri ağrısız olarak yapabilmeye yardımcı olur. ğ) Beslenmede balık ve baklagiller gibi proteinden zengin besinlere; ayrıca vitaminlerden zengin sebzeler ve önemli bir kalsiyum kaynağı olan süte ağırlıklı olarak yer verilmeli ancak fazla kilo almaktan kaçınılmalıdır.ı) Korse kullanmak omurgayı sert halde tutacağından ve böylece hareket etme yeteneklerinin daha da azalmasına neden olacağından, kesinlikle doğru değildir. h) Kırık-çıkıkçı, bel çeken şahıslardan uzak durulmalıdır. i) Hastalık tüm hastalarda aynı gidişi izlemez. Genellikle, belirtiler yıllar boyunca çeşitli aralıklarla tekrarlar. Klasik olarak önce bel bölgesi sertleşir, sonra bu sertlik omurga boyunca yukarı doğru boyun bölgesine dek ilerler ve omurga öne eğik bir şekilde hareketsiz kalır. Uygun tedavi edilmeyen bir hastada gelişecek klasik vücut pozisyonu, kalçalar ve dizlerde bükülme, omurgada (bel, sırt ve boyunda) hareketsizlik, sırtta kamburlaşma ve bombe bir karın şeklindedir. Bu kötü vücut pozisyonu, kötü görünüm yanısıra, günlük yaşamda birçok sorunla karşılaşılmasına da neden olur. Normal yaşantıya devam edebilmek için: İşteyken oturma ve ayakta durma sırasında omurganızın pozisyonuna özel dikkat gösterilmelidir. Masa başında çalışmalarda, doğru vücut pozisyonu için masa ve sandalye yüksekliği ayarlanmalı, öne doğru eğik oturulmamalıdır. Eğer uzun süre aynı pozisyonda oturmak veya durmak gerekirse, olabildiği kadar sıkça eklemlerin hareket ettirmesi ve esnetme hareketlerinin yapılması gereklidir.  Günde en az bir kez solunum egzersizlerini yapmak oldukça yararlıdır. Yüzme çok yararlı bir spordur. Yüzmenin tüm kaslar ve eklemler üzerinde çok yararlı etkileri vardır. Solunum kapasitesini arttırıcı etkisi de çok önemlidir. Futbol, güreş, karate, voleybol, basketbol gibi sporlardan kaçınmak gerekir.  Uzun süre otomobil kullanmak ağrı ve sertlikte artmaya neden olabilir. Bu nedenle bel ve/veya kalça altına küçük bir yastık yerleştirilmelidir. Uzun yolculuklarda sık sık yürüyüş molaları vermek çok önemlidir.  Evde ve işyerinde kullanılacak sandalyenin oturulacak yeri ve arkalığı sert ve düz olmalıdır. Omurganın ağırlığını azaltmak için, kol destekleri olan bir sandalye seçilmelidir. Alçak, yumuşak sandalyelere ya da kanepeye oturmaktan kaçınılmalıdır.  Yatak, altı bir kontrplak ya da suntayla desteklenmek suretiyle, sert hale getirilmelidir. Yastık kalınlığı olabildiğince az olmalıdır.  Farklı ısı uygulamaları ağrı ve sertliğin azaltılmasında yararlı olacaktır. Sabah ve/veya gece yatmadan önce yapılacak sıcak bir banyo ya da duş, özellikle birlikte germe egzersizleri de yapılırsa ağrı ve sertliği giderir. Yatakta sıcak su torbası ya da elektrikli battaniye kullanılabilir.Kaynaklar:1- http://hastarehberi.com/fiziktedavi/fiziktedavi2/ankilozanspondilit.htm2- www.ashad.org/3- www.saglikkutuphanesi.com/Romatolojik_Hastalıklar4- http://www.tip2000.com/abone/konular/ankilozan_spondilit.asp