1. VEREM NEDİR?

Tıp dilinde tüberküloz olarak anılan “verem” , halk arasında “ince hastalık” diye de bilinir. Verem, Mycobacterium tuberculosis denen basil tarafından oluşturulan, asıl olarak akciðerlerde yerleþen, fakat kan ve lenf yoluyla tüm vücuda daðılabilen mikrobik, bulaþıcı, süreðen (kronik); geçmiþi insanlık tarihi kadar eskilere dayanan ve insanlıkla iç içe bir hastalıktır. Bu kadar eski bir hastalık olmasına raðmen, halen dünyada en yaygın ve ölümcül bulaþıcı hastalıklardan biri olmaya devam etmektedir.

2.VEREMİN BULAŞMA YOLLARI VE YERLEŞİM YERLERİ NELERDİR?

Hastalıða sebep olan Mycobacterium tuberculosis denen basil, veremli hastadan saðlam kiþiye hava yoluyla (damlacık yoluyla) geçerek yayılır. Hasta kiþiyle teması olan yani kapalı bir ortamda uzun süre aynı havayı soluyan saðlam kiþiler nefes aldıklarında havadaki bu mikroplar onların akciðerlerine ulaþır ve orada yerleþerek enfeksiyonu baþlatır.

Hastalıðı yalnızca aktif tüberküloz bulunan kiþiler bulaþtırabilir. Akciðer dıþı organ tüberkülozu olanlar,15 gündür tedavi alıyor olanlar pratik olarak bulaþtırıcı deðildir. Ayrıca, mikrobu soluyan kiþilerin az bir kısmında hastalık geliþir. Hastalık solunan mikrobun sayısına, hastalık yapma gücüne, kiþinin direncine, baðıþıklık sisteminin kuvvetine göre farklılık gösterir.

Ender olarak diðer geçiþ yolları da (örneðin mide-barsak sisteminden) bildirilmiþtir. Hastalık tabak, bardak veya diðer nesnelerle bulaþmaz.

Akciðer tüberkülozu tüm tüberküloz olgularının %80’ini oluþturmaktadır. Bulaþtırıcılık nedeniyle de halk saðlıðı açısından en önemlisidir. Lenf akımı ve kan yoluyla vücudumuzdaki tüm doku ve organlara yayılabilir ve böylece akciðer dıþı verem geliþir. En sık görülen akciðer dıþı tüberküloz bölgeleri:

a)Plevra (akciðer zarı),

b)Lenfatik sistem (akkan dolaþım sistemi)

c)Böbrek ve üreme sistemi

d)Miliyer (yaygın)

e)Kemik ve eklem,

f)Beyin zarı (menenjit),

g)Karın boþluðunu çevreleyen zar (periton) tüberkülozudur.

Çocuklarda menejit ve miliyer tüberküloz eriþkinlerden fazla görülür ve 4 yaþına kadar ortaya çıkan tüberkülozun yaklaþık %20’sini oluþturur.

3. VEREM BELİRTİLERİ NELERDİR, KİMLER RİSK ALTINDADIR?

Hastalık sinsi ve yavaþ ilerler. Hastalar genellikle aylardır devam eden halsizlik, iþtahsızlık, kilo kaybı, hafif ateþ, geceleri terleme gibi yakınmalarla hekime baþvururlar. Zamanla bunlara öksürük ve balgam çıkarma da eklenir. Balgamda kan da gelebilir. Aðrıya pek rastlanmaz. Akciðer dıþı organ tüberkülozlarında tutulan organla iliþkili yakınmalar bulunabilir (Örneðin kanlı veya iltihaplı idrar gibi böbrekle ilgili þikayetler).

Risk altındaki kiþiler:

a)Hasta kiþiyle aynı evde yaþamıþ veya uzun süreli temasta bulunmuþ olanlar,

b)Hastalıðın yaygın olduðu ülkelere gidenler,

c)Baðıþıklık sistemini zayıflatan kanser, AIDS gibi hastalıklara yakalananlar,

d)Toplu yaþanan yurt, hastane, cezaevi gibi yerlerde kalanlar,

e)Beslenmesi bozuk, kötü yaþam koþullarına sahip kiþiler,

f)Alkol ve madde baðımlıları.

4. VEREM TANISI NASIL KOYULUR?

Kiþinin tüberküloz olduðu ancak vücut ömeklerinde (balgam, idrar, mide açlık sıvısı, beyin omurilik sıvısı, plevra-periton sıvısı, lenf bezi vb...) tüberküloz mikrobunun görülmesi ve üretilmesiyle söylenebilir. Alınan doku biyopsilerinde tüberküloza özgü deðiþikliklerin izlenmesiyle de tanı koyulabilir.

Aktif hastalıðı olanlarla yakın temasta bulunanlar, birlikte yaþayanlara PPD Testi yapılır. PPD Testi,Tbc basilini alıp almadıðımızı gösterir, ancak hastalıðı göstermez. Testin (+) çıkması, hastalık yönünden araþtırmayı gerektirir.

5. VEREM TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Ülkemizde Saðlık Bakanlıðı verem ile savaþmak üzere Verem Savaþ Daire Baþkanlıðı adı altında bir örgütlenme geliþtirmiþtir. Tüberküloz teþhis, tedavi ve takibi, aþılamalar buralarda ücretsiz olarak yapılmaktadır.

Hastanın düzenli olarak takip edilebilmesi, ilaçlarını ücretsiz alabilmesi ve ülkemizdeki tüberküloz sorunu hakkında dokümantasyonların yapılabilmesi açısından dispansere kayıt yaptırılması gereklidir.

Tedavi süresince ilaçlar mutlaka uygun doz ve sürelerde tedaviye ara vermeden, aksatmadan kullanılmalıdır. Günümüzde en kısa süreli tüberküloz tedavisi 6 ay devam etmek zorundadır. 6 aydan kısa tüberküloz tedavisi olmaz. Fakat hastanın durumuna göre bu süre 9 ay, 12 ay, 24 aya kadar hekim tarafından uzatılabilir. Bunlara dikkat edilmezse; zamanla tüberküloz mikrobu tedaviye direnç kazanır ve bir müddet sonra artık tedavi edilebilir hastalık tedavi edilemez hastalık haline gelir. Yanlıþ veya eksik tedaviler sonucunda 15-20 gün içerisinde hastanın þikayetleri tamamen düzelir ve hasta iyi oldum. İþler yolunda gidiyor zanneder. Oysa 3-6 ay İçerisinde ilaç direnci geliþir ve hastalık tekrar geri döner. İþle bu taktirde tedavi çok zorlaþır bazen de imkansız hale gelebilir.Üstelik bu hastalar ilaçları dirençli mikroplar’ etraflarına yaydıkları için bunlardan mikrop kaparak hastalanan yeni kiþilerin de tedavisi güçtür. Bu þekilde toplumda tüberkülozun tedavi ve kontrolü giderek daha da zorlaþır.

6. VEREM DEN NASIL KORUNULUR?

a)Öncelikle hasta kiþilerin teþhis edilip tedavi edilmesi gerekir.

b)Hasta kiþiden saðlam kiþiye geçiþin önlenmesi gerekir. Bunun için hastanın yaþadıðı mekanın havalandırılması, havanın temizlenmesi, hastanın maske kullanılarak basil saçılmasının önlenmesi faydalı olabilir.

c)Saðlam kiþilerin direncinin artırılması için aþılama yapılmalıdır. Eðer evde bir kiþi vereme yakalandı ise hane halkı taranmalı ve gereken kiþilere koruyucu tedavi uygulanmalıdır. Ayrıca; doðumu takiben ikinci ay sonunda ve ilk okula baþlayan her çocuða BCG aþısı denen verem aþısı yapılmalıdır. Aþı hastalıðı yüzde 100 önlemese de sıklıðını azaltır ve miliyer, menenjit tüberküloz gibi aðır türlerin ortaya çıkmasını önler.

d)Balgamında mikrop saçan tüberküloz hastasıyla yakın teması olan her kiþi koruyucu ilaç tedavisi açısından uzman hekim tarafından deðerlendirilmelidir.

7. VEREM İLAÇLARININ YAN ETKİLERİ NELERDİR?:

En önemli yan etki karaciðer üzerinedir. Bilhassa 35 yaþın üzerinde, alkol almıþ, hepatit veya baþka karaciðer hastalıðı olan kiþilerde daha sık rastlanır. Ayrıca; görme, iþitme ve denge üzerine olumsuz etkiler ile kırmızı yeþil renk körlüðü, böbrek ve sindirim sistemiyle ilgili yan etkiler görülebilir.Alerjik reaksiyonlar geliþebilir. İlaç kullanmaya baþladıktan sonra herhangi bir yan etki ortaya çıktıðında derhal hastanın hekimine ulaþıp sorun aktarılmalıdır. Hekim, hastanın durumuna ve ihtiyacına göre tedavi planını yeniden düzenleyecektir.
Verem teþhisi konan hastayı bildirmek yasal bir zorunluluktur.

KAYNAKLAR
1- www.tuberkuloz.info
2- www.genetikbilimi.com
3- www.tubtoraks.org
4- http://www.tuberkuloz.gen.tr/
5- Aytuna Devrim Canbul tarafından düzenlenen Web sayfası.