Boğulma, çeşitli nedenlerle solunum yollarının kapanması ile havanın akciðerlere ulaþamamasıdır. Bunun neticesinde, normalde havayla taþınan ve tüm dokulara daðılmak üzere akciðerlere ulaþan oksijen; akciðerlere gidemediðinden dokular oksijensiz kalır ve oksijensiz kalmak da ölüme neden olur.

2. BOĞULMA NEDENLERİ NELERDİR?
a) Suda boðulma: En sık görülen boðulma nedenidir. Sıvı maddeler içine batma sonucu geliþen solunum yetmezliði olarak tanımlanmaktadır.
b) Bilinçsiz olarak dilin arkaya gitmesi, baþın öne doðru bükülmesi, takma diþ, para gibi yabancı cisimlerin solunum yoluna kaçması, aðızda biriken kanın solunum yolunu kapatması veya solunum yollarının yaralanması, ses tellerinin þiþmesi gibi nedenlerle solunum yollarının tıkanması mekanik boðulma olarak tanımlanabilir.
c) Çeþitli zehirli gazlar, karbonmonoksit zehirlenmesi, kafa yaralanmaları gibi nedenlerle santral sinir sisteminin çalıþmasının yavaþlaması ve/veya durması kimyasal boðulma olarak tanımlanabilir.
d) Kalp durması, þok durumu, elektrik çarpması, göðüs duvarının delici cisimlerle yaralanmaları nedeniyle de solunum durabilir ve boðulma benzeri tablo ortaya çıkabilir.

3. BOĞULMA BELİRTİLERİ NELERDİR?
Belirtiler, boðulmanın þiddetine göre farklılık gösterir. En hafiften itibaren þunlar görülebilir:
a) Baþ dönmesi ve halsizlik,
b) Nefes darlıðı,
c) Nabız sayısının artması,
d) Kısmi bilinç kaybı,
e) Boyun damarlarında þiþme,
f) Yanak ve dudaklarda morarma ile birlikte yüzde kızarma; gittikçe dudaklar, burun, kulaklar ve ayak parmakları mavimtırak gri renk alır,
g) Kesik kesik solunum veya solunum yokluðu,
h) Zayıflayan ve düzensizleþen nabız,
i) Tam bilinç kaybı geliþir.

4. BOĞULMADAN NASIL KORUNULUR?
a) Çocuklara 4 yaþından önce yüzme öðretilmemelidir, 4 yaþından sonra ise tecrübeli kiþiler tarafından yüzme öðretilmelidir
b) Küçük çocuklar havuz kenarlarında yalnız bırakılmamalıdır.
c) Havuzlar için kendiliðinden kapanıp kilitlenen saðlam bariyerler kullanılmalıdır. Havuzlar kullanılmadıðı zamanlarda üzerine güvenlik örtüleri örtülmelidir.
d) Şiþme can simitleri yerine batmaz materyalden yapılan can simitleri tercih edilmelidir.
e) Cankurtaranların olduðu yerlerde suya girilmelidir.
f) Takma diþler uyumadan önce çıkarılmalıdır.
g) Küçük çocukların ulaþabilecekleri yerlerde yutulabilecek büyüklükte oyuncak parçaları, para, toka gibi maddelerin bulunmamasına dikkat edilmelidir.
h) Zehirli gazlarla çalıþılan yerlere girilmemeli, girmek gerektiði takdirde koruyucu maske takılmalıdır.
i) Odun/kömür sobası yakılacaksa, kıþtan önce baca ve soba temizlikleri yapılmalı, soba yanacak odalarda yeterli havalandırma saðlanmalıdır.
j) Ev kazalarına karþı dikkatli olunmalı, elektrik kaçaðı olması muhtemel yerler kontrol edilerek yalıtım saðlanmalıdır.
k) Halk temel yaþam desteði konularında eðitmelidir.

5. BOĞULMADA İLK YARDIM NASIL YAPILIR?
Boðulmalarda sonucu belirleyen en önemli faktör, oksijensiz kalınan süredir. 5-10 dakikadan kısa süren boðulmalarda tam iyileþme þansı yüksektir. 25 dakikadan uzun süren boðulmalarda kötü sonuç kaçınılmazdır.

Özellikle çocuklarda kötü sonucu belirleyen faktörler þunlardır:
a) Yaþ (3 yaþından küçük),
b) Boðulmanın süresi ( 5 dakikadan uzun),
c) İlk ressusitasyon (canlandırma) zamanı (10 dakikadan uzun),
d) Bilinç durumu (koma),
e) Asidoz (pH< 7.10)

Üç veya daha fazla kötü faktörde tam iyileþme þansı % 5’tir.
Bu nedenlerle, boðulma vakasına ilk acil müdahale olay alanında yapılmalıdır. İlk gören kiþinin oksijen desteðini saðlama giriþimi çok önemlidir. Yapılacak giriþimler þunlardır:
a) Aðızdan aðza solunum hemen, hatta suda boðulmalarda gerekirse kiþi suyun içinde iken, baþlamalıdır. Solunum yollarının açılması ilk üç dakika içinde yapılmalıdır, beyin daha fazla oksijensizliðe dayanamaz. Solunum saðlanmasında gecikme tam iyileþme þansını azaltır.
b) Boðulmaya neden olan etken varsa (yabancı cisim, aðızda takma diþ, sakız v.b) ortadan kaldırılmalıdır.
c) Yeniden canlandırma (ressusitasyon) çalıþmalarıyla birlikte hasta güvenli bir alana alınmalıdır.
d) Solunum, nabız, istemli hareketler, travma bulguları hızla deðerlendirilmelidir. Solunum ve dolaþımı olmayan olgularda hemen kardiyopulmoner ressusitasyon (CPR; kalp masajı ve solunum desteði) baþlanmalıdır. Olay yerinde iki veya daha fazla kiþi varsa, bir kiþi CPR yaparken bir baþka kiþi hemen 112’ye haber vermelidir; eðer tek kiþi varsa, en az ilk 1 dakika CPR yaptıktan sonra 112’ye haber vermelidir.
e) Kendiliðinden solunumu varsa ayaklar hafif havaya kaldırılmıþ olarak ve hafif sað yana dönük olacak þekilde yatırılmalıdır.
f) Çene yere dik olacak þekilde, boyun arkaya bükülerek çene açılmalı ve dil öne çekilmelidir. Travma þüphesi olan olgularda boyun doðal pozisyonda tutulmalı ve boyun hareketlerinin önlenmesi için boyunluk veya rulo haline getirilmiþ havlu veya giysinin, boyunu yükseltmeden boyun çukuruna koyulmalıdır.
g) Suda boðulmalarda tehlikesi geçiren kiþi karaya çıkarılıp sırt üstü yatırılmalı; giysileri varsa yakası, kemeri gevþetilmeli; varsa takma diþi çıkarılmalı; aðzının içindeki yabancı cisimler temizlenmeli ve aðızdan aðıza yapay solunum yapılmalıdır. Soluk verdiði zaman kiþinin baþı yana çevrilmelidir (bu hareket 5-6 kez tekrarlanır) böylece; fazla su köpürerek dıþarı çıktıðı gibi kiþiye yeterli solunum da yaptırmıþ olunur. Daha sonra ıslak giysileri çıkartılıp battaniyeye sarılmalıdır. İki elle þahsın karın altından tutularak yukarı kaldırmak suretiyle hava yolundaki suların boþalmasına yardım etmiþ olunur ancak; ehil olmayan kiþiler tarafından akciðerlerden suyu çıkarmaya yönelik manevralar yapılmamalıdır.

DİKKAT! Boðulmakta olan kiþi hâlâ çırpınıyorsa, siz iyi yüzme biliyorsanız ve can havliyle çırpınan kiþiye hakim olacak kadar kendinizi güçlü hissediyorsanız, suya girip kurtarmaya çalıþın. Aksi takdirde kıyıdan sopa, ip, kumaþ gibi þeyler uzatarak yardımcı olmaya çalıþın ya da yardım çaðırın. Kayık gibi bir araçla yardıma gitmiþseniz kayıða çıkartmaya çalıþmayın devrilme tehlikesi yaratabilirsiniz, kenarına tutunmasını isteyin ve böylece kıyıya ulaþın.

AĞIZDAN AĞIZA TENEFFÜS NASIL YAPILIR?
a) Kiþiyi düz bir yere sırtüstü yatırın,
b) Çenesini yukarı gelecek þekilde baþını geriye çekerek solunum yollarını açın,
c) Aðız çevresini temizleyin,
d) Çeneye bastırarak aðzın açılmasını saðlayıp, diðer elinizle burun deliklerini tıkayın,
e) Derin nefes alıp aðızdan aðıza dakikada 15-20 defa üfleyin; bu arada göðüs kafesinin yükselip yükselmediðini kontrol edin,
f) Solunum normale dönünceye kadar veya hastaneye ulaþtırıncaya kadar iþleme devam edin.
g) Kazazede çocuksa soluk verme fazla güçlü olmamalıdır. Soluk verdikten sonra kazazedenin soluk vermesi için aðzı açık tutulur.
h) Sadece kalp atımı ve nabız alınmadıðı hallerde aðızdan aðza teneffüsle birlikte CPR (kardiyopulmoner ressusitasyon; kalp masajı ve solunum desteði) uygulanır. Kalp masajı yapılacak kiþinin sol yanında diz çökerek, bir el göðüs kemiðinin alt bölümüne, öteki ise bu elin üstüne yerleþtirilir. Göðüs kemiðine omuz ve gövdenin aðırlıðı gelecek þekilde bastırıldıktan sonra hızla bırakılır. Her iki soluk veriþten sonra göðse 5 kez baskı uygulanır.

KAYNAKLAR:
1- Saðlık Bakanlıðı ile ‘Çocuk Acil ve Yoðun Bakım Derneði’ iþbirliðiyle halka yönelik olarak hazırlanan, ‘boðulmalarda ilk yardım’ konulu bilgi notu.
2- www.saglikbilgisi.gen.tr
3- www.saglikvakfi.org.tr