Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın,
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver bu sessiz yığın,
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
N. Halil ONAN

Küllenen ruhlar, İlâ-yı Kelimetullâh ile alevlenecekti; mukaddesat uğruna serden geçilerek ata toprakları şüheda kanlarıyla sulanacaktı; parlak yıldızlar tertemiz alınlarından vurularak toprağa bir bir düşecekti; açılan tevhid gülleri birlik uğruna hazan olacaktı; on beşli nişanlı yiğitler gözyaşı seliyle kefensiz yıkanacaktı...

Burası, cepheye gitmeden önce üzerlerindeki kirli iç çamaşırlarını çıkarıp yerine temiz iç çamaşırlarını giyen Mehmetçiğin birbirlerine sarılarak helâllik diledikleri, ardından kıbleye yönelerek ’er kişi niyetine’ deyip kendi cenaze namazlarını kıldıkları adsız kahramanlar otağı Gelibolu’dur... Şimdi Gelibolu’da nisan yağmurlarıyla birlikte tarihlere sığmayan mana erlerinin hatıraları açığa çıkmaktadır...

Ey bu topraklar için toprağa düşmüş, asker!
Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer.
Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid’i...
M. Akif ERSOY

Bilindiği gibi 18 Mart 1915 tarihi, hasta adam olarak nitelendirilen, gizli anlaşmalarla toprakları büyük devletlerce bölüşülen Osmanlı İmparatorluğu, topraklarını işgal etmek isteyen İtilâf devletlerine karşı, Çanakkale Deniz Savaşları’nda büyük bir mücadele ve kararlılıkla, bütün olumsuz maddî koşullara rağmen, büyük bir başarı kazandığı tarihtir. Bu sebeple Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları’yla ilgili üç bölümlük bir yazı dizisi başlatmak istiyoruz. Allah, bizleri güzel niyetlerimize muvaffak eylesin... Birinci bölümde Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları’nın tarihî seyir sürecinde kısa ve öz bir kronolojisini vereceğiz. İkinci bölümde ise Çanakkale Savaşları’nda yaşanan her biri ayrı ibret vesikası ve Allah’ın yardımının açık bir şekilde hissedildiği bazı kerametvari hadiselere yer vereceğiz. En nihayet üçüncü bölümde destanlaşan Çanakkale için yazılmış şiirleri muhteva bağlamında ele alacağız.

I. BÖLÜM
ÇANAKKALE DENİZ VE KARA SAVAŞLARININ KRONOLOJİSİ

11 Ocak 1915: İngiliz Akdeniz Donanma Komutanı Amiral Carden’in Çanakkale’ye sefer düzenlenmesiyle ilgili plânını Churchill’e sunuşu, Yunanistan Başbakanı Venizelos’un Yunan Kralı’na İzmir’in Yunanistan’a verilmesi koşuluyla savaşma önerisini yapan mektubu..

13 Ocak 1915: İngiliz Savaş Konseyi’nin Çanakkale’ye saldırı düşüncesini ve buraya düzenlenecek seferle ilgili Carden’in Plân’ını kabul edişi...

15 Ocak 1915: İngiliz Donanma Komutanlığı’nın Akdeniz Filosu’na Çanakkale seferi için hazırlık emri...

18 Ocak 1915: İngiltere Hükümetinin, Dışişleri Bankı E. Grey aracılığıyla Fransa Hükümetine Carden Plânı’nı sunarak, Çanakkale Harekâtı’na Fransa’nın da donanmasıyla katılması önerisi...

19 Ocak 1915: İngiltere’nin Rusya’ya Carden Plânı’nı sunarak Çanakkale’ye bir sefer düzenleyeceğini bildirişi...

20 Ocak 1915: Rus Dışişleri Bakanı Sazanov’un İngiltere’nin bu plânına tepkisi...

25 Ocak 1915: Amiral Fisher’in Çanakkale Harekâtı’na karşı çıkışını Churchill’e
bildirişi, Rus Başkomutanlığının Çanakkale’ye düzenlenecek bir sefere kara ve deniz kuvvetleriyle katılamayacaklarını bildirmeleri...

26 Ocak 1915: Rusya’nın İngiltere’ye Çanakkale Harekâtı’nı desteklemeyeceğini bildirmesi

31 Ocak 1915: Fransa’nın Çanakkale Harekâtı’na katılacağını İngiltere’ye bildirişi..
.
2 Şubat 1915: Fransa ve İngiltere’nin Çanakkale’ye düzenlenecek bir harekâtın tarihi olarak 19 Şubat’ta anlaşmaları...

12-19-25-26-29 Şubat 1915: Boğaz girişindeki topların ve tahkimatların, İngiliz-Fransız Birleşik Donanması tarafından bombardımanı...

02-05 Mart 1915: Kumkale, Kilitbahir ve Seddülbahir’e akın tipi mahdut hedefli kara harekâtı ve deniz bombardımanı...

07-08 Mart 1915: Nusret Mayın Gemisi’nin son mayınları döşemesi...

10-11 Mart 1915: Fransız-İngiliz Birleşik Donanması’nın mayın temizleme amaçlı saldırısı ve başarısızlığı, Birleşik Donanma tarafından Seddülbahir ve Kumkale’nin bombardımanı...

11-12 Mart 1915: İngiliz mayın gemilerinin mayın arama çabaları ve Türk topçu ateşi üzerine geri çekilişi...

12 Mart 1915: İngiltere’nin Rusya’nın Boğazlar üzerindeki isteklerini kabul edişi...

13 Mart 1915: Birleşik Donanma’nın Seddülbahir ve Kumkale’yi bombardımanı...

13-14 Mart 1915: Birleşik Donanma’ya ait 6 mayın tarama gemisinin Çanakkale Boğazı’na girişi ve Türk topçu ateşiyle üçünün batırılışı...

14 Mart 1915: Birleşik Donanma’nın Seddülbahir’i bombardımanı...

15 Mart 1915: Birleşik Donanma’nın Kumkale’yi bombardımanı...

16 Mart 1915: Amiral Carden’in sağlık nedeniyle görevinden ayrılması...

17 Mart 1915: Amiral De Robeck’in Birleşik Filo Komutanlığı görevine başlaması...

18 Mart 1915: Müttefiklerin 19 zırhlı, 3 kruvazör ve çok sayıda mayın tarama ve nakliye gemisiyle 3 filo halinde Çanakkale Boğazı’na saldırı başarısızlıkları...

22 Mart 1915: İngiliz- Fransız Birleşik Donanma Komutanları General Hamiton, Amiral De Robeck, Amiral Wemyss, General Birdwood, General Braithwaite ve Albay Polen tarafından Gelibolu Yarımadasına bir amfibi operasyonun düzenlenmesi gerektiğine karar verilmesi...

25 Mart 1915: 5. Ordunun Gelibolu’da kurulması...

26 Mart 1915: Liman Von Sanders’in 5. Ordu Komutanı olarak Gelibolu’ya gelmesi...

27 Mart 1915: İtilaf Devletlerinin çıkarma harekâtına karar vermesi...

28 Mart 1915: İtilâf Filosu’nun Karadeniz Boğazı tahkimatını bombardımanı...

7 Nisan 1915: General Hamilton’ın Çanakkale çıkarmasına katılacak kuvvetlerle İskenderiye’den hareketi...

9 Nisan 1915: Çanakkale çıkarmasına katılacak kara kuvvetlerinin Çanakkale açıklarına gelişi...

10 Nisan 1915: Orgeneral Ian Hamilton’ın İskenderiye’den Mondros’a gelmesi...

21 Nisan 1915: Rusya’nın, Yunanistan’ın Kral Konstantin’in bir Yunan Birliği’nin başında İstanbul’a girmesini ve Kıbrıs’ın Yunanistan’a verilmesi esasını oluşturan taleplerini reddetmesi...

25 Nisan 1915: İtilâf güçlerinin karaya çıkmaları...

25-28 Nisan 1915: Çanakkale Kara Harekâtı’nın başlayışı; Kumkale, Seddülbahir ve Arıburnu’nda ilk çarpışmalar...

26-27 Nisan 1915: Kumkale’den Fransız Birliklerinin çekilmesi...

28 Nisan 1915: I. Kirte Muharebesi...

06 Mayıs 1915: II. Kirte Muharebesi...

13 Mayıs 1915: İngiltere Hükümetinin Çanakkale’deki Donanma Komutanlığına, yeni deniz saldırısında bulunulmaması ve yalnızca kara ordusunun desteklenmesi yolundaki talimatı...

15 Mayıs 1915: Çanakkale Cephesi’ndeki olaylar nedeniyle Amiral Lord Fischer’in istifası...

17 Mayıs 1915: Lord Fischer’in istifası nedeniyle, İngiltere Kabinesi’nde değişiklik ve Churchill’in Deniz Bakanlığından ayrılması...

18 Mayıs 1915: Kuzey Grup Komutanlığının teşkili..

19 Mayıs 1915: Arıburnu Taarruzu...

20 Mayıs 1915: İtalya’nın İttifak Devletlerine savaş ilânı...

30 Mayıs 1915: Ağıldere Muharebesi...

03-04 Haziran 1915: İngilizlerin Arıburnu’na aldatma taarruzu...

04-06 Haziran 1915: III. Kirte Muharebesi...

7 Haziran 1915: İngiltere’de ’Çanakkale Komitesi? adlı komitenin kuruluşu...

11-16 Haziran 1915: Seddülbahir’de bölgesel düşman taarruzu ve karşı taarruzumuz...

21-23 Haziran 1915: Seddülbahir Cephesi’nde Fransızların Kerevizdere taarruzu ve 83 Rakımlı Tepe Muharebeleri...

28-30 Haziran 1915: Seddülbahir’de Zığındere Muharebeleri...

12-13 Temmuz 1915: Seddübahir’de II. Kerevizdere Muharebesi...

21 Temmuz 1915: II. Anafarta Savaşı...

28 Temmuz ve 5 Haziran 1915: Zığındere Muharebeleri...

06-07 Ağustos 1915: Seddülbahir (Ağıldere), Anafartalar ve Suvla Limanı çıkarmaları...

06-10 Ağustos 1915: II. Conkbayırı ve Kanlısırt Muharebeleri..
.
06-13 Ağustos 1915: Seddülbahir bölgesinde İtilâf güçlerinin taarruzu, İngiliz ve Fransızların Seddülbahir bölgesinde yeni taarruzları...

09-12 Ağustos 1915: I. Anafartalar Muharebesi...

15-16 Ağustos 1915: Kireçtepe Muharebesi...

21 Ağustos 1915: II. Anafartalar Muharebesi...

27 Ağustos 1915: Kayacık Ağılı ve Bombasırtı Muharebeleri...

11 Ekim 1915: İngiliz Çanakkale Konseyi’nin Gelibolu Yarımadası’nın boşaltılması durumunda oluşabilecek kaybın ne olacağı konusunda General Hamilton’ın fikrinin alınması...

14 Ekim 1915: Çanakkale Konseyi’nin General Hamilton’ın görevden almaya karar verişi...

15 Ekim 1915: Görevden alınan General Hamilton yerine General Monroe’nun atanması...

30 Ekim 1915: General Monroe’nin Gelibolu’ya gelişi ve cepheleri dolaşması...

9 Kasım 1915: İngiliz Savunma Bakanı General Kitchener’in Gelibolu’ya gelişi...

22 Kasım 1915: General Monroe’nun Gelibolu Yarımadası’nın boşatılmasına yönelik raporu...

07 Aralık 1915: İngiltere Hükümeti’nin Çanakkale’nin bir kısmının boşaltılması konusunda kesin kararı...

09 Aralık 1915: Kuzey Cephesinde gizli tahliye hazırlıkları...

20 Aralık 1915: Kuzey Cephe (Anafartalar ve Arıburnu) sonuçlanması...

27 Aralık 1915: İngiliz Hükümetinin Seddülbahir Cephesi’nin de boşaltılmasını onaylaması...

28 Aralık 1915: Seddülbahir Cephesi’nde tahliye hazırlıklarının başlaması...

09 Ocak 1916: Seddülbahir cephesindeki tahliyenin sonuçlanması...

18 Ocak 1916: Kolordu ve tümenlerin diğer cephelere gönderilmesi...

Mananın maddeye galebe çaldığı Çanakkale Cephesi’nde başarılı olamayan o devrin her açıdan üstün itilâf güçleri, arkalarına bile bakmadan geldikleri gibi kendilerinden emin değil; gururları, onurları ayaklar altında, zelil bir şekilde gidiyorlardı...

’Talut ordusu ile hareket edince dedi ki: ’Allah sizi mutlaka bir nehirle imtihan edecek. Kim ondan içerse benden değildir. Kim de onu tatmaz ise işte o bendendir. Ancak eliyle bir avuç alan başka. (ancak bu kadarına ruhsat vardır) ’Derken içlerinden pek azı hariç hepsi de varır varmaz ondan içtiler. Talut ve beraberinde iman eden kimseler nehri geçtiklerinde: ’Bizim bugün Calut ordusuna karşı koyacak gücümüz yok.’ dediler. Allah’a kavuşacaklarına inanıp bilenler ise şu cevabı verdiler: ’Nice az topluluklar, Allah’ın izniyle nice çok topluluklara galip gelmiştir. Allah sabredenlerle beraberdir.? ( Bakara Suresi, 2/249.)