Tevbe ve istiğfar, büyük günahları küçültür, hattâ yok eder. Sıkıntılardan, dertlerden de çıkmaya, kurtulmaya vesîle olur. O kimsenin malının da daha artıp çoğalmasına sebep olur.Ancak tevbe-istiğfarda devamlılık gerekir. Resûl-i Ekrem (a.s.) Efendimiz, günahlardan ârî olduğu hâlde Yüce Mevlâ’ya günde bâzen 70, bâzen de 100 defa tevbe ettiğini söylemiştir. Mü’minlere de Cenâb-ı Hakk’a çokça tevbe etmelerini emir buyurmuştur.Resûl-i Kibriyâ Efendimiz, Allah Teâlâ’nın Habîbi olduğu hâlde bu kadar çok tevbe ettiğine göre muhakkak ki biz çok daha fazla tevbe ve istiğfarda bulunma gayreti içinde olmalıyız.Efendimiz (s.a.v.), biz bir günah işlediğimizde istiğfârı âdet hâline getirmemizi tavsiye buyurmuştur.NASÛH TEVBESİTevbe ederken Kur’ân-ı Kerîm’de ifâde edildiği üzere “nasûh” bir tevbe ile (Tahrîm Sûresi, 66/8) tevbe edilmelidir. Nasûh tevbesi ise bir daha işlememek üzere yapılan tevbedir.TEVBENİN KABÛLÜNÜN ŞARTLARIHz. Ali (k.v) Efendimiz, bir tevbenin makbûl olması için şunların gerekli olduğunu söylemiştir:a) Hulûs-i kalb ile o günâhı işlediğine pişmân olmak.b) Bir daha o günâhı işlememeye azmetmek.c) O günâhı işlememek için gerekirse o beldeyi terk etmek.d) Eğer işlenilen günah kul hakkına taallûk ediyorsa, o kişiden helâllik almak.TASAVVUFÎ BÎAT ve TEVBETasavvufî bîat da ancak tevbeyle gerçekleşmektedir. Bu sebeple üstâd edinilen zâtın elini öperek yapılan tevbe, bizzat Rasûlullah (s.a.v) elini öperek yapılan tevbe gibi olacaktır. Çünkü üstâd Rasûlullah’ın, Rasûl-i Ekrem (s.a.v) de Allah Teâlâ’nın halîfesidir. Bu babda Feth Sûre-i Celîlesinin 10. âyeti vârid olmuştur:“Muhakkak ki sana bîat edenler, gerçekte Allah’a bîat etmişlerdir. Allah’ın eli, onların eli üstündedir.”Eşrefoğlu Rûmî (k.s) Hazretleri, ‘Müzekki’n-Nüfûs’ adlı eserinde tevbeden maksadın, nefs-i emmâreyi levvâmeliğe, mülhimeliğe ve mutmainneliğe eriştirmek ve “İrci’î” (Fecr Sûresi, 48/28.) hitâbına kâbiliyet kazandırmak olduğunu söylemektedir ki gerçekten de tevbe edenin, bunu amaçlaması gerekir.TEVBE ve İSTİĞFARDAN SONRAKİ ÂDÂBTevbenin hemen peşinden sâlih ameller işlenmeli; özellikle riyâzet ve zikre çok ehemmiyet verilmelidir. Çünkü tevbeden sonra sâlih amel, riyâzet ve zikir, nefs-i emmârenin bütün yaramaz sıfatlarını iyiye çeviren üç ehemmiyetli unsurdur.Tevbeden sonra tebdîl gereklidir. Evvelâ sohbet konusunda tebdil lâzımdır. Yâni yaramaz ve fâsık kimselerle sohbeti terk edip sâlih kimselerle tevbeye yönelmelidir. Daha sonra da sûreti tebdîl etmek gerekir. Şöyle ki; dış görünüş ve giyim-kuşamıyla mütevâzî ve sâlih insanların giyindiği gibi giyinmeli, mütekebbir ve günahkâr kimselerin görünüşüne benzememelidir. Bunu gerçekleştirdikten sonraki adım ise lokmayı tebdîl etmektir. Yâni haram ve şüpheli yiyeceklerden uzak durmalı, sünnet üzere yemeğe riâyet etmelidir. Çünkü haram ve şüpheli yiyecekler onu eski hâline çevirir.MÜTEFERRİK HUSUSLARYapılan tevbe ve istiğfarlarda kul, acziyetinin idrâkinde olarak tevbe etmelidir. Eğer Cenâb-ı Hakk’ın mağfireti ve rahmeti olmazsa onun yapacağı ibâdet ve tâatlerin hiçbir işe yaramayacağının bilincinde olarak tevbe ve istiğfâr edilmelidir.Seyyid Abdülkâdir Geylânî (k.s) Hazretleri’nin, ‘Gunyetü’t-Tâlibîn’ adlı eserinde açıkladığına göre bir ânda bütün günahlara tevbe etmek mümkün olmazsa, bâzısına tevbe etmek de câizdir. Meselâ tevbe eden kimse, küçük günahlardan önce büyük günahlara tevbe edebilir. Çünkü daha büyük olan günahlardan tevbeye öncelik vermek muhâl değildir.Hadîs-i şerîfte; “Sonra yaparım diyenler helâk oldu” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, I/139) buyurulmuştur. İmâm-ı Rabbânî (k.s) Hazretleri bu hadîsi, iyi işleri ve tevbeyi erteleyenlerin helâk olduğu şeklinde açıklamıştır.Günâhı ne kadar büyük olursa olsun, tevbe kapısının açık olduğunu aslâ unutmamalıdır. Çünkü hadîs-i şerîfte “Hatâ edenlerin hayırlısı tevbe edenlerdir” (Tirmizî, Kıyâme 49; İbn-i Mâce, Zühd 30; Dârimî, Rikâk 18; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III/198.) buyurulmuştur.Şüphesiz ki Allah Teâlâ’nın esmâü’l-hüsnâsından biri de “Tevvâb” (Tevbeleri çok kabûl eden)’dir.