Soru:Ailevî sıkıntılardan dolayı yalan yere yemin etmek zorunda kaldım, keffâreti nedir? Yeminler kaç kısma ayrılır? Hangi yeminlere keffaret gerekir? Keffaretleri nelerdir?Cevap:Yemin hususundaki âyet-i kerîme şöyledir:“Allah, boş bulunarak ettiğiniz yeminlerle sizi sorumlu tutmaz. Ama bile bile yaptığınız yeminlerle sizi sorumlu tutar. Bu durumda yeminin keffareti ailenize yedirdiğinizin orta hallisinden on yoksulu doyurmak yahut onları giydirmek ya da bir köle azat etmektir. Kim (bu imkânı) bulamazsa onun keffareti üç gün oruç tutmaktır. İşte yemin ettiğiniz vakit yeminlerinizin keffareti budur. Yeminlerinizi koruyun. Allah size âyetlerini işte böyle açıklıyor ki şükredesiniz.” (el-Mâide, 5/89)“Yeminlerinizi tutun.” Yani; yeminlerinize bağlı kalın, yeminlerinizi boz¬mayın, demektir. Bazı müfessirler; “Bundan murat; az yemin ediniz; çok yemin etmeyiniz, demektir.” demişlerdir. Kurtubî; “Yemininizi bozduğunuz takdirde kefareti yerine getirmek suretiyle yeminlerinizi koruyunuz” demiştir. İbn-i Cerîr; “Bunun anlamı yeminlerinizi (bozduğunuz takdirde) keffâretsiz bırakmayın şeklindedir. Burada kastedilen ise yemini bozmanın günah olduğu durumlardaki yeminleri muhafaza etmektir. Misâl; ana-babayı incitmemek üzere yapılan yemin gibi. Bu yemin, bozulmayıp muhafaza edilmelidir.”Allah Teâlâ’nın adına yemin etmek üç kısımdır:1) Yemin-i Ğâmûs: Geçmiş veya şimdiki zamanda yapılan bir iş için yalan yere yemin etmektir ki bunun keffâreti yoktur. Böyle yemin etmenin günahı büyüktür. Yapanın, tevbe ve istiğfar etmesi gerekir. Geçmişte olmuş bir işi olmadı diyerek veya geçmişte olmayan bir şeye oldu diye yemin etmek gibi.2) Yemin-i Lâğv: Bir kimsenin bir iş hakkında o işin söylediği gibi olduğunu zannederek yemin etmesidir. Hâlbuki o iş dediği şekilde değil¬dir. Bu yeminden dolayı Allah’ın hesaba çekmeyeceğini umarız. Meselâ; “Vallahi, şu işi yaptım” diye yemin ettiği halde, o işi yapmamış olan; fakat yaptığını zanneden kimsenin yemini böyledir. Veya gördüğü kuşu, karga zannederek yemin eden, hâlbuki gördüğü başka bir kuş olan kimsenin yemini de yemin-i lağvdir.3) Yemin-i Mün’akıd: Gelecek zamana ait bir işi yapmak veya yapmamak üzerine yapılan yemindir.Mün’akıd yemin dört çeşittir:a) Uyulup yerine getirilmesi vacip olan yemin. Misâl; Farzları yapmaya ve günahlardan kaçınmaya yemin etmek gibi. Bu yemini bozmayıp yerine getirmek vaciptir.b) Kendisinden dönmenin vacip olduğu yemin. Misâl; Kötülükleri, günâh olan işleri yapmak ve farzları terk etmek için yapılan yemin gibi. Bu yemini devam ettirmeyip bozmak vaciptir.c) Yapılmaması yapılmasından hayırlı olan kısım. Misâl; Müslüman’a küs¬mek vb. şeylere yapılan yemin gibi. Bu şahsın, bu yeminini bozması menduptur.d) Uyulması ile uyulmaması müsavi olan kısım.Mün’akıd yeminden dönen kimseye keffâret lâzım gelir.YEMİN KEFFARETİ:Yemin keffâreti şunlardan biridir:1) Bir köle azad etmek2) On fakiri giydirmek3) On fakiri yedirmek4) Yukarıdakilere gücü yetmeyen üç gün arka arkaya oruç tutar. Bu da fakirin keffaretidir.• Oturacağı ev, giyeceği elbise ve bir günlük yiyeceğinden fazla olarak âyet-i kerimede keffâret hakkında bildirilen şeylerin (köle azat etme, on fakiri giydirme veya yedirme) bedeline mâlik olan kimsenin yemin keffâreti için oruç tutması caiz olmaz.• Üzerine keffâret lazım gelen kimse köle azat edecek yahut on fakiri doyuracak yahut on fakire orta halde birer kat elbise alacak malını unutarak üç gün oruç tutsa bile oruç kifayet etmez.• Üzerine keffâret lazım gelen şahsın keffâret vereceği zamanındaki haline itibar edilir, yemini bozduğu zamanındaki haline itibar edilmez. Zengin iken yeminini bozup sonra fakir düşse keffâretini oruçla öder. Fakir iken yeminini bozup sonra zengin olsa keffâret için oruç tutması caiz olmaz.• Keffâret için verilecek elbise, fakirin bedeninin tamamını veya ekserisini örtecek orta halde birer kat elbise olmalıdır. Yalnız belden aşağısını örten elbise olursa kifayet etmez. Ancak bedenin bir kısmını örtecek elbisenin kıymeti, akşamlı sabahlı bir fakiri doyuracak (fıtır sadakası) kadar olursa, kıymeti itibariyle caiz olur.• Keffâret için verilecek elbise, kadınlara verildiği takdirde elbise ile birlikte başörtüsü de verilmesi lazımdır. Çünkü başörtüsüz kadınların namazı caiz olmaz.• Keffâret olarak on fakiri giydirecek olan bir kişi, bir fakire bir elbise verse ve bunun kıymeti, on fakire verilecek birer elbise bedelinin toplamından fazla olsa ve bunu da elbise verme niyetiyle yapsa bu elbise keffâret yerine caiz olmaz.• Kefaret olarak on fakiri yedirecek olan bir kişi, on fakire bir top kumaş verip, bundan her birine birer kat elbise çıkmasa, fakat kıymeti on sadaka-i fıtır kıymetinde olursa yemek yedirme yerine bir bedel olarak kifayet eder. Yemek yedirme yerine bedel olarak kifayet eden elbiselerde yemek yedirme yerine niyet edilmesi şart değildir.• Bir kimse, bir fakire, bir defada on elbise verse bu caiz olmaz.• Bir kimse, bir fakire her gün bir elbise verir ve buna on elbise verene kadar devam ederse, caiz olur.• Yemin keffâreti için on fakiri doyurmak; on fakire birer sadaka-i fıtır miktarı şeyi “temlik etmek” (tasarrufuna vermek) yahut “ibahe” yani sabahlı akşamlı olarak yemek yedirmektir.• On fakiri bir gün veya bir fakiri sabahlı akşamlı on gün yedirirse, bu caiz olur. On fakiri sabah, başka bir on fakiri de akşam doyurursa, bu caiz olmaz. Çünkü bu suret de on günlük yemek yirmiye taksim edilmiştir. Nitekim bir fakirin hissesi iki fakire taksim edildiğinden caiz olmaz. Fakirlere on gün boyunca bir öğün yemek yedirilip, ikinci öğün yemeğin ise bedeli verilse bu caiz olur.• Bir fakire on günlük yiyeceği bir defada verse caiz olmaz.• Bayram ve teşrik (kurban bayramının dört günü) günlerinde keffâret orucu tutulmaz.• Orucun arası kesilmez, şayet hayız gibi bir özür sebebiyle kesilmesi halinde yeniden başlanmalıdır.• Fakir olan bir kadını kocası oruç tutmaktan men edebilir. Çünkü bu keffâret orucu kadın üzerine kendisinin iradesiyle vacip olduğu için kocasının onu oruçtan men etme hakkı vardır.• Zekât verilmesi sahih olmayan yerlere, yemin keffâreti de verilmez. Ana, baba, evlat ve emsali gibi...• Yeminden dönmeden önce keffâretini verip sonra yeminden dönmekle yeminin keffâreti verilmiş olmaz. Yeminden dönmeden önce keffâret verilirse bu sada¬ka olur ve sadaka olduğu içinde, verdiği fakirden de geri alması da caiz olmaz.• Yemin konusunda unutarak yemin eden, zorla yemin ettirilen veya kasten yemin edenler ara¬sında fark yoktur.• Üzerine yemin keffâreti lazım olan kimse keffâreti tehir etse günahkâr olur.• Üzerine yemin keffâreti lazım olan kimse ölse veya öldürülse yemin keffâreti düşmez.(el-İhtiyar, Eymân Bâbı; el-Kudûrî, Eymân Bâbı; İbn-i Âbidîn, Eymân Bâbı; İslâm Fıkhı, Vehbe Zuhaylî, Eymân Bâbı; İslâm Fıkhı, Abdurrahman el-Cezîrî, Eymân Bâbı; el-Hidâye, Eymân Bâbı) KONUYLA İLGİLİ HADİSLEREbû Hureyre (r.a)’dan rivayetle Rasûlullah (s.a.v) buyurdular ki:“Kim bir şey hususunda yemin eder, sonra da hilafını (yemin ettiği şeyin tersini) daha hayırlı görürse, derhal keffâret vererek yemininden vazgeçsin ve yemin ettiği husustan daha hayırlı olanı yapsın.” (Müslim, Eymân)Abdullah b. Ömer (r.anhümâ) şöyle demiştir: “Yemin edip de (yemininde) ‘inşallah’ diyen bir kimse (yeminini bozduğunda) günah işlemiş olmayacaktır. (Yâni kefaret ödemesi gerekmez).’ (İbn-i Mâce, Eymân)Abdullah b. Ömer (r.anhümâ) şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v) bir adamın, kendi babasının üzerine yemin ettiğini işitti ve bunun üzerine; “Babalarınız üzerine (sakın) yemin etmeyiniz. Allah’a yemin eden bir kimse (de) doğru söylesin. Kendisi(nin ikna edilmesi) için Allah’a yemin edilen bir kimse, razı olsun (yeminin gereğini kabul etsin). Allah (adına edilen and)a rıza göstermeyen (gereğini kabul etmeyen) kimse Allah’a yakın (bir kul) değildir.” (İbn-i Mâce, Eymân)Abdullah b. Ömer (r.anhümâ)’dan rivayete göre; Rasûlullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Yemin (sonucu itibarı ile) ancak ya günaha girmektir veya pişmanlık duymaktır.” (İbn-i Mâce, Eymân)