alanda yasayanlarda görülmektedir ve ülkemiz coðrafi açıdan kenelerin yaþaması için oldukça uygun bir yapıya sahiptir. Bu nedenle de hastalık, özellikle hayvancılıðın yapıldıðı, nem, orman ve gür otlakların bulunduðu yerler baþta olmak üzere, ülkemizin her yerinde görülebilecek durumdadır.

BELİRTİLERİN ORTAYA ÇIKISI:
Hastalık belirtileri, kene tarafından ısırılma ve/veya keneyle temas sonucu virüsün alınmasını takiben genellikle 1-3 günde ortaya çıkar; bu süre en fazla 9 gün olabilmektedir. Hasta insan veya hayvanların kan, doku ve vücut sıvılarıyla temas sonucu bulaþmada ise belirtilerin ortaya çıkma süresi 5-6 gündür ve en fazla 13 gün olabilmektedir. Hastalık çoðunlukla bulaþtırıcı kenelerin aktif olduðu bahar ve yaz aylarında görülmektedir.

BELİRTİLERİ:
Hastalık ateþ, ani baþlayan baþ aðrısı, kas (kollarda, bacaklarda ve sırtta) aðrısı, kırıklık, halsizlik, aþın duyarlılık ve belirgin iþtahsızlıkla baþlar; bazen bulantı, kusma, karın aðrısı ve ishal gibi þikâyetler de görülebilir. İlk günlerde yüzde ve göðüste kızarmalar ve gözlerde kanlanmalar olabilir, göðüs ve karından baþlamak üzere vücuda yayılan küçük nokta þeklinde kanamalar olabilir. Bu kanamalar büyüyerek tüm vücuda yayılabilir. Hastalık tablosuna burun, diþeti, sindirim ve boþaltım sistemi kanamaları eþlik edebilir. Aðır vakalarda karaciðer, böbrek ve solunum sistemi yetmezlikleri görülebilir.

NASIL KUŞKULANILIR?
Yukarıda anlatılan belirtilerin yanı sıra;
- Kene ısırması veya keneyle temas hikayesi varsa, Son iki hafta içinde çalı, çırpı, su kenarları veya gür otların bulunduðu alanlara piknik amaçlı veya diðer nedenlerle gidilmiþse, ormanlarda çalıþan veya avcılıkla uðraþan bir kiþiyse,
- Hayvan besleyen veya hayvanlarla yakın teması olan bir kiþiyse (kesimhane çalıþanları, kasap, veteriner hekim gibi), hastaların kan veya vücut sıvılarıyla laboratuarda çalıþan bir kiþiyse,
- Herhangi bir hayvan kanı veya diðer dokularına veya bu belirtilerin bulunduðu hastaların kan veya vücut sıvılarına bir temas söz konusuysa,
- Çevrede benzer þikayetleri olan baþka vakalar varsa Kırım-Kongo Kanamalı Ateþi’nden þüphe edilmeli ve vakit geçirmeden en yakın saðlık kuruluþuna baþvurulmalıdır.

KORUNMA VE KONTROL:
Tüm enfeksiyon hastalıklarında olduðu gibi KKKA’da da korunma ve kontrol önlemlerinin alınması çok önemlidir.
- Hayvanlardaki kenelerle mücadele edilmeli, hayvanlar kenelere karþı ilaçlanmalıdır
- Hayvan barınakları kenelere karþı ilaçlanmak, barınakların duvarları sıvanmalı, çatlaklar ve yarıklar tamir edilip badanaları yapılarak kenelerin yaþamaları engellenmelidir.
- Hayvanların kanına veya baþka bir vücut sıvısına temas edilmemeli, temasın gerekli olduðu durumlarda mutlaka eldiven, önlük, maske, gözlük kullanmak gibi önlemler alınmalıdır.
- İnsanlar, hayvan barınaklarına girdikten veya hayvanla temas ettikten sonra, vücutlarını kene yönünden muayene etmeli, kene varsa uzaklaþtırılmalıdır. Mümkün olduðunca kenelerin bulunduðu alanlardan kaçınılması gereklidir.
- Çalı, çırpı, su kenarı veya gür otların bulunduðu alanlara piknik veya baþka amaçlarla gidilmesi durumunda vücudu tamamen örtecek giysiler giyilmeli ve açık renkli elbiseler tercih edilmeli, kenelerin vücuda girebileceði açıklıklar kapatılmalı (pantolon paçaları çorap içine alınmalı),dönüþte vücut mutlaka kene yönünden kontrol edilmeli, kene varsa uygun bir þekilde uzaklaþtırılmalıdır. Bu tür yerlere gidildiðinde, mümkünse, çizme giyilmelidir.
- Keneler vücuttan uzaklaþtırılırken kesinlikle ezilmeden ve aðzı koparılmadan bir cımbızla saða sola oynatılarak çivi çıkarılır gibi çıkarılmalıdır, vücuda yapıþmamıþ olanlar ise dikkatlice toplanıp öldürülmelidir. Keneler kesinlikle elle öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır.
- Vücuttaki kenelerin üstüne herhangi bir kimyasal madde (alkol, gazyaðı vb.) dökülmemelidir. Çünkü bu kimyasallar kenelerin kusmasına neden olabileceðinden, kusmuktaki virüsler kenenin kan emmek için ısırdıðı yerden vücuda girebilir.
- Gerek insanları gerekse hayvanları keneden korumak için, böcek kaçırıcı ilaçlar dikkatli bir þekilde kullanılabilir. Bu ilaçlar, sıvı, losyon, krem, katı yað veya aerosol þeklinde hazırlanan maddeler olup, cilde sürülerek veya elbiselere emdirilerek uygulanabilmektedir. Aynı maddeler hayvanların baþ veya bacaklarına da uygulanabilir; ayrıca bu maddelerin emdirildiði plastik þeritler, hayvanların kulaklarına veya boynuzlarına takılabilir.
- Kenelerin çevrede çok olması halinde mera, çayır, çalı, çırpı ve gür otların bulunduðu yerler gibi kenelerin yaþamasına müsait alanlarda, diðer canlılara ve çevreye zarar vermeden, böcek öldürücü ilaç uygulamalarına baþvurulabilir.
- Hasta olan kiþilerin kullandıðı malzemeler ve tuvaletler çamaþır suyu ile dezenfekte edilmelidir. Çamaþır suyundan dezenfeksiyon amacıyla çözelti hazırlamak için, piyasada bulunabilen ve %5 klor içeren hazır ürünler kullanılabilir. Bu ürünlerden 1/100 (bir birim %5’lik çamaþır suyu, 99 birim su) hesabıyla solüsyon hazırlanır. Çözeltiler günlük olarak hazırlanıp kullanılmalıdır. Hazırlanan çözelti yüzeylerin, tıbbi malzemelerin, hastaya ait yatak gibi malzemelerin ve tekrar kullanılabilir korunma malzemelerinin (elbise, eldiven, termometre gibi) dezenfeksiyonunda kullanılır ve tahriþ edici olduðundan gözlere ve deriye teması önlenmelidir.

TANI VE TEDAVİ:
Yukarıda bahsedilen belirtilerin görülmesi ve hastalıktan kuþkulandıracak bir durumun olması halinde en yakın saðlık kuruluþuna baþvurulursa, hastalıðın teþhis ve tedavisi için gereken iþlemler yapılabilmektedir. Tanı için en sık kullanılan yöntem, kanda virüse karþı oluþan ve antikor adı verilen maddelerin taranmasıdır. Bu maddeler hastalıðın baþlangıcından sonra 6. günden itibaren belirlenebilir.

Kaynaklar:
1- T.C. Saðlık Bakanlıðı Temel Saðlık Hizmetleri Genel Müdürlüðü’ne ait ’Kırım- Kongo Kanamalı Ateþi; Ankara-2004’ adlı kitapçık ve broþür,
2- www.bilkent.edu.tr