Nebi (s.a.v.)’in zevcesi Hafsa (r.anhâ)’dan rivayet edildiğine göre, Rasûlullah (s.a.v.), uyumak istediği zaman sağ elini (sağ) yanağının altına koyar, sonra da üç defa: ’Allâhumme gınî azâbeke yevme teb’asu ibâdeke / Allah’ım! Kullarını (hesap için tekrar) dirilttiğin günde beni azabından koru!’ derdi. (Ebû Dâvûd, Edeb, 108)
Efendimiz’in bu şekilde dua etmesinin sebebi, bu duayı ümmetine öğretmek içindir. Çünkü o yüce Rasûl, her zaman azaptan korunmuştur.
Sağ yanına yatıp uyumakta büyük hikmetler vardır. Zira kalp sol tarafta bulunduğu için sol tarafına yatıp uyuyan kimsenin uykusu ağır olur. Fakat sağ tarafa yattığı vakit, kalp mustarip olur ve insan daha çabuk ve kolay uyanır. Gerçi sol taraf üzerine uyumak rahat olur ise de kalbe zararlıdır. Zira organlar kalp tarafına meyleder, diğer iç organlar kalbin üzerine yüklenir. Yüz üstü yatmak da nehyedilmiştir. Ebû Zerr (r.a.)’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Ben karnımın üstüne (yüzükoyun) yatmış iken Nebi (s.a.v.) bana uğradı da ayağıyla beni dürterek: ’Yâ Cüneydib! Muhakkak ki bu, ateş (yani cehennem) halkının yatışıdır.’ buyurdu. (İbn-i Mâce, Edeb, 27)
Ubâde b. Sâmit (r.a.)’ın Nebi (s.a.v.)’den rivayet ettiğine göre şöyle buyurmuştur: ’Her kim gece(nin bir kısmın)da uyanır da:
’Lâ ilâhe illallâhu vahdehû lâ şerîke leh. Lehu’l-mulku ve lehu’l-hamdu ve huve alâ kulli şey’in kadîr. Elhamdu lillâhi, ve subhânallâh, ve lâ ilâhe illallâh, vallâhu ekber, ve lâ havle velâ kuvvete illâ billâh/Allah’tan başka ilah yoktur, O tektir, O’nun ortağı yoktur. Mülk onundur, hamd de O’na mahsustur ve O herşeye kâdirdir. Hamd Allah’a mahsûstur. Allah noksan sıfatlardan münezzehtir. Allah’tan başka ilah yoktur. Allah en büyüktür. (Şerri) defetmek ve (hayrı) celbetmek ancak Allah(’ın dilemesi, kuvvet ve kudreti) iledir!’ der, sonra da: ’Allâhummağfir lî / Allah’ım! Bana mağfiret eyle!’ derse veya dua ederse kabul edilir. Şayet abdest alır ve namaz kılarsa namazı kabul olur.’ (Buhârî, Teheccüd, 21)
ABDESTLİ YATMAK
Muaz b. Cebel (r.a.)’ın Nebi (s.a.v.)’den rivayet ettiğine göre şöyle buyurmuştur: ’Abdestli olarak ve (Allah’ı) zikrederek geceleyi(n uyuyu)p da gecenin bir vaktinde uyanıp Allah’tan dünya ve âhiret (işlerin)den bir hayır isteyen hiç bir müslüman yoktur ki, (Allah) ona o (istediği)ni vermiş olmasın.’ (Ebû Dâvûd, Edeb, 105)
Yatarken misvak kullanmak da müstehaptır. Ayrıca sabahleyin kalkar kalkmaz da abdest almalıdır.
UYKU ve TEFEKKÜR
Uykunun, bir nevi ölüm, uyanmanın da dirilmek olduğunu düşünmelidir. Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’de; ’Allah, canları öldükleri zaman, ölmeyenleri de uyuduklarında alır.’ (ez-Zümer, 39/42) buyurulmaktadır.
UYKUDAN KALKMA ADABI
Fâtıma binti Muhammed (s.a.v.)’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: ’Ben sabah uzanmış (yatıyor)ken Rasûlullah (s.a.v.) bana uğradı da ayağıyla beni hareket ettirdi. Sonra: ’Ey kızcağızım! Kalk, Rabbinin rızık (taksiminde) hazır bulun ve gafillerden olma. Zira muhakkak ki Allah, insanların rızkını fecrin doğmasıyla güneşin doğması arasında taksim eder.’ buyurdu. (Beyhakî, Şuabu’l-Îmân, Bâb:33, c.4, s.181, h.no:4735)
Huzeyfe (r.a.)’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Nebi (s.a.v.), yatağına girdiği zaman: ’Bismike emûtu ve ahyâ/Senin isminle ölürüm ve dirilirim.’ derdi. Uyandığı zaman da: ’el-Hamdu lillâhillezî ehyânâ ba’de mâ emâtenâ ve ileyhi’n-nuşûr / Bizleri öldürdükten sonra dirilten ve (öldükten sonra dirilip toplanınca) dönüş ancak kendisine olan Allah’a hamd olsun.’ derdi. (Buhârî, Deavât, 7)
Böyle demek müstehabdır. Bunu söyleyen kişi gecenin şükrünü ifa etmiş olur. Uykudan uyandığı zamanki en güzel edeplerden biri de kalbiyle Cenâb-ı Hakk’a yönelmek ve Allah’ı zikretmektir:
Nebi (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Her kim, (yegâne) tasası (ve arzusu) dünya olduğu halde sabaha ererse, Allah onun aleyhine işlerini dağıtır. Her kim de (yegâne) tasası (ve arzusu) ahiret olduğu halde sabaha ererse, Allah onun lehine işlerini derli toplu kılar.’ (Kelâbâzî, Bahru’l-Fevâid el-Meşhur Bi-Meâni’l-Ahyâr, c.1, s.140)