Osmanlı’dan günümüze miras kalan İslamî ilim geleneğinin son temsilcilerindendir. Yüksek seviyede mektep tahsilini görmediği halde işin ehli birçok insan tarafından ’Profesör’ olarak hitap edilen, medrese eğitimi ile büyük ölçüde kendi kendini yetiştirerek ilim alanında büyük mesafeler kat etmiş, ortaya dünya çapında itibar gören 28 adet basılmış, 10 adet ise basılmamış eser bırakmış son dönem İslam alimidir.
Özellikle Rasûlullah (s.a.s.)’in hayatı ve siret’ine odaklanan ve derece derece İslam tarihi sahası ve diğer İslamî ilimleri de kuşatan bu ilmi çabasıyla, insanları manevi yönden eğitmeyi ve nefis terbiye ve tezkiyesi sağlayan bir kurum olan tasavvufa intisabı hususiyetleriyle son devrin örnek alınabilecek şahsiyetlerinden olmuştur.
Evet, Mustafa Asım Köksal Merhum’dan bahsediyoruz. Doğumunun 99. Yılında değerli alim Mustafa Asım Köksal’ı misafir ediyoruz bu ayki ’Unutulmayanlar’ bölümümüzde.
Hayatı
5 Eylül 1913 tarihinde Develi ilçesi Abdülbaki Mahallesinde doğdu. Babası Hafız Mehmed Edip Efendi, Annesi Döne Hanımdır. Çocukluk yılları savaşlar ve bunların doğurduğu ekonomik sıkıntılar içinde geçer 1. Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı, bütün Türkiye’de olduğu gibi Develi’de de maddi-manevi sancılara yol açmış bu sebeple babası Mehmed Edip Efendi 1914 yılında çalışmak amacıyla Arjantin’e gider, uzun süren savaşlar nedeniyle tam 22 yıl dönemez. Gençlik yıllarında babasını hiç görmeden büyüyen Mustafa Asım Köksal İlk öğrenimini Develi Merkez Numune Erkek Mektebinde ’aliyyü’l- a’lâ’ derecede şahadetname alır. Yani bugünkü deyimle okulu birincilikle bitirir ve takdir belgesi almaya hak kazanır. Sonra Kayseri Lisesi Leyli-Meccani imtihanına girer ve kazanır ancak fakirlik belgesini bir gün içerisinde getiremediğinden Kayseri Lisesine girme hakkını kaybeder. Erzurum Askeri Lisesi Leyli-Meccani imtihanına katılır. Bu imtihanı da kazanmasına rağmen kendisine mahalli taliplerin alınacağı söylenir. Böylece resmi tahsilden ümidini kesince Kayseri ulemasından Develi Müftüsü Merhum İzzet Efendi’den 1933 yılına kadar medrese usulüne göre bir nevi ilimlere giriş mahiyetinde ’Mukaddimat-ı ulum’ tahsil eder.
1927-1933 yılları arasında Mısır’a gitmeyi ve El-Ezher’de okumayı çok arzular ancak muvaffak olamaz. Ezberlercesine okuduğu Safahat’tan etkilenerek 1927’de dini manzumeler yazmaya başlar. 1928 yılında Develi Ticaret ve Sanayi Odası Başkatipliğine tayin olur. Bu odanın kapanmasına yakın bir tarihte 1930 yılında ayrılır.
1935 yılında Babası Arjantin’den döner ve kısa zaman sonra yüksek tansiyon hastası olan Mehmed Edip Efendi vefat eder. Mustafa Asım Köksal askerliğini 1938’de Dersim isyanını bastırmak için gönderilen kuvvetler arasında tamamlar. 2 Kasım 1938’de terhis olur ve ailesini alarak Ankara’ya döner.
1933 Senesinde Ankara’ya gelerek Diyanet İşleri Reisliği tarafından açılan 1400 kuruş maaşlı kitabet müsabaka imtihanına 35 kişi ile birlikte katılır ve birinci olarak Memuriyete tayin edilir. İlk Diyanet Reisi Rifat Börekçi’nin 1941’de vefatı üzerine Ord. Prof. Şerafeddin Yaltkaya 1 Ocak 1942’de Diyanet Reisliğine tayin edilir. Henüz çok genç olmasına rağmen M. Asım Köksal’ın bilgi, zeka ve anlayışını göreve geldiğinden itibaren takdir eden Şerafeddin Yaltkaya, zorda kaldığı bazı meselelerde Mustafa Asım Köksal’a danışmış, kendisine karşı büyük bir yakınlık göstermiş ve aralarında daima olumlu bir iletişim olmuştur. Diyanet İşlerinde 31 yıl boyunca sırasıyla; Sicil Şefliği, Yazı İşleri Müdürlüğü, Yayın Müdürlüğü, Hayrat Hademesi İşleri Müdürlüğü, Zat İşleri Müdür vekilliği ve en sonunda da Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Kurulu Aza Baş muavinliği vazifelerinde bulunarak, 1964 yılında emekli olur.
Yayın Hayatı
Mustafa Asım Köksal bugün dahi çok rahatça okunabilecek ve istifade edilebilecek eserler meydana getirmiş önemli bir şahsiyettir. 1936’da Mehmet Akif’in Mısır’dan döndükten sonra İslam Peygamberi Efendimiz (s.a.s.)’in hayatı üzerine bir eser yazmak isteğini gerçekleştiremeden ölmesi üzerine onun bu isteğini yerine getirmek maksadıyla ’Peygamberimiz’ adlı eseri yazdı, eser, 1944’de ilk basımı yapılarak yayımlandı.
1939 yılında manzum eseri ’Armağan’ ve 1946’da manzum şiirlerinden oluşan ’Ezanlar’ adlı kitaplarını yayınladı. 1946’da yayınladığı bir diğer eser olan ’Gençlere Din Kılavuzu’, daha sonra yayımlayacağı ’İslam İlmihali’ adlı eserin çatısını oluşturdu.
34 yıl boyunca eserleri üzerinde çalıştı. 1950’li yıllarda Diyanet İşleri adına radyoda haftalık dini konuşmalar yaptı. İslam Tarihi kitabı Türkiye Yazarlar Birliği yönetim kurulunun kararı ve teklifi ile 1983 yılında Siretü’n-Nebî Yarışmasına katıldı. Eser, ’9. Milletlerarası Siret Kongresi’nde birinci geldi. Türkiye Yazarlar Birliği, kendini 1995 yılının kültür adamı seçti.
Vefatı
Mustafa Asım Köksal Hocaefendi 85 yıllık ilim ve hizmet dolu ömrünü tamamlayıp 20 Kasım 1998 günü Cuma namazına giderken geçirdiği beyin kanaması nedeniyle hastaneye kaldırıldı. 28 Kasım 1998 yılında Ankara’da hayatını kaybetti. Kabri bugün Ankara ili Pursaklar ilçesine bağlı Bağlum semtinde son dönem gönül ehli Abdülhakim Arvasi (k.s.)’nin yanındadır.
Eserleri
İslâm Tarihi-Hz Muhammed Aleyhisselam ve İslamiyet (18 cilt)
Efendimiz (s.a.s.)in hayatını anlatan en kapsamlı eserlerdendir. Okuyucuyu Asr-ı saadet ikliminde dolaştıran. Sahabilerle beraber yaşıyormuş gibi hissettiren abide bir eser İslam dininin ve tarihinin ana kaynaklarından istifade ile yazılmış değerli bir çalışma. Eser Mustafa Asım Köksal’ın Diyanet İşleri Başkanlığı’ndaki görevini bırakıp hayatını adadığı bir kitaptır.
Eser, Peygamberimiz (s.a.s.)’in hayatını anlatan en geniş eser olmasının yanında, İslam dininin tamamlanması ve insanlığa gönderilen en mükemmel son din olmak üzere ikmal ediliş tarihidir. Bu müstesna eser Pakistan hükümetinin Sîret Kitapları Milletlerarası Yarışmasında 1983 yılında birinciliğe layık görülmüş ve Türkçe Siyer kitapları arasında en muteber ve en detaylı eser olarak kabul görmüştür. Eser Şamil yayınlarınca günümüzde dahi basılmakta ve çok rahat bulunup okunmaktadır.
Hz. Hüseyin ve Kerbela Faciası
En muteber kaynaklara dayanılarak hazırlanmış olan Hazreti Hüseyin ve Kerbela Faciası, yazar tarafından üç safhada anlatılmıştır.
Birinci bölümde Hz. Hüseyin Efendimiz’in doğumu ve çocukluk hayatı,
İkinci bölümde Kerbela faciası,
sonraki bölümde de Kerbela sorumlularının başlarına gelenler anlatılmıştır. Eser Şamil yayınları ve Karaca yayınları tarafından defaatle basılmıştır.
Peygamberler Tarihi
Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları (Farklı yayınevlerince de basımı gerçekleştirildi.)
Hz. Muhammed’i Hissetmek
Eserde iki cihanda rehberimiz olan Efendimiz (s.a.s.)’in ’örnek" şahsiyeti, İslam’ı tebliğ ederken karşılaştıkları, tebliğdeki incelikleri, bu davetin evrenselliği veciz ifade ve üslup ile işlenmektedir. Efendimiz’in hayatı boyunca birlikte Allah’a kulluk ettiği ve karşılaştığı zorlukları beraber göğüslediği sahabeleri ve yoldaşları yakından tanıtılmakta İslam dininin ikinci temel kaynağı olan Sünnet’in mahiyetini ve bizlere nasıl aktarıldığı anlatılmaktadır. Eser Hayy kitaplarından 2010 yılında İstanbul’da basılmıştır. (Eser farklı yayınevlerince ’Efendimiz ve Yolu’ olarak da basılmıştır.)
Gençlere Din Kılavuzu
Bu çalışma, bütün gençlerimizin ve dinini öğrenmek isteyen her Müslüman’ın bilmesi gereken temel dini bilgileri içermektedir.
Kitapta, İslam dininin iman, ibadet ve ahlak boyutlu esasları sade ve akıcı bir dille anlatılmaktadır. Allah’a, Peygamberlere, kitaplara, meleklere, ahiret gününe, kadere iman; temizlik, namaz, oruç, hac, zekât, kurban, namaz sureleri ve duaları işlenen konular arasındadır. Eser Nesil yayınları tarafından 2006’da İstanbul’da basılmıştır.
İmandan İhsana
Eser yazar tarafından kaleme alınmış makale ve manzumelerin bir araya getirilmesinden oluşmuştur. İslam temel esaslarından biyografilere, İslam tarihi çalışmalarından İslam düşüncesinin çok tartışılan meselelerine, nefis terbiyesinden tarihte ilk uçuş denemelerine kadar, tek bir başlık altında toplanamayacak kadar geniş bir sahaya ait olan mezkur yazıları kitaplaştırılmıştır. Bunlar konularına göre din, tasavvuf ve tarih olmak üzere üç farklı grupta toplanmış ve Gelenek yayınlarınca basımı gerçekleştirilmiştir.
İslam’da iki ana kaynak; Kitap ve Sünnet
Eserde daha çok akademik olarak Kur’an ve Sünnet’in Dini kaynaklığı, Sünnet’siz dinin net olarak anlaşılamayacağı gibi konular işlenmektedir. Bunların yanında sahabenin sünnet/hadis rivayetinde ne derece dikkatli oldukları, rıhle ilim yolculukları), hadislerin tedrici ve günümüze aktarımı gibi farklı onlarca konuya temas edilmektedir. Eser TDV yayınları 1994 basılmıştır.
Reddiye (Caetani’nin İslam tarihine reddiye)
Mustafa Asım Köksal İtalyan Caetani’nin iftira, hakaret ve ilmi hıyanetlerini çürütmeye ve reddetmeye bu minval üzere altı ay kadar çalışır, ancak çok hassas bir bünyesi bulunduğundan böyle mukaddes bildiği her şeye en ağır tahriklerde bulunan bir kitabın iddialarıyla uğraşmak sonucunda çok zayıflamış, hatta kemerinde sıkacak delik kalmamış, ne iştahı, ne huzuru ne de uykusu kalmıştır. Sıhhatinin bozulduğu düşüncesiyle bir ara bırakmak ister ancak, ’Bu cepheden kaçmak gibidir, madem öyle, ölürsem bu yolda öleyim’ diyerek Reddiye’yi hazırlama vazifesine tekrar sarılır. Gece gündüz çalışmakla geçen beş yıldan sonra Reddiyenin müsveddesi biter. Ancak kitabı yazmaya başladığı zamanlarda sağlığı iyice bozulmuş çok ağır bir şekilde hastalanmıştır. Muayeneye gelen doktorlar ’yüzde on yaşar’ demektedirler. Eserin müsveddesi ise kendi tabiri ile örümcek ağı gibi son derece karışıktır. Kitabın tebyizini kendisinden başkasının yapma imkanı yoktur. Allah’ın lutfu ve duasının kabulü ile gayrı tabii bir süratte iyileşip ayağa kalkan Mustafa Asım Köksal, eserini daktilo eder. Beş yüz sayfa tutan bu eseri Diyanet İşleri’nin Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Kurulu’na arz eder. Müşavere Heyetinden bazıları tarafından ilim haysiyetine sığmayan yakışıksız teklif yapılır. ’Sen de bizimle beraber yazmış ol’ şeklindeki ikinci bir tekliften sonra Mustafa Asım Köksal bunun üzerine eserini alarak uzaklaşır.
Diyanet İşleri Başkanlığı’na Merhum Ömer Nasuhi Bilmen gelince Reddiye’yi tekrar Müşavere kurulunun tetkikine sunar ve ’Bu dairenin böyle kitaplar basması lazımdır’ der. Reddiye aynı zamanda Caetani Tarihine istinad eden neşriyata bir cevap teşkil edeceği cihetle, Başkanlık yayınları arasında yer alması ve yayımlanması için sıraya koyulan Reddiye bu sefer de sıra gelmediğinden dolayı bir türlü basılamaz. Mustafa Asım Köksal eserini buradan alıp kendisi bastırmağa kararını verir, Emekli Albay Afşin beyin maddi yardımıyla ve basım evinin de kolaylık göstermesiyle 1961 yılında Balkanoğlu matbaacılık tarafından reddiye yayımlanır.
Peygamberimiz(manzum bir Siret)
Mehmet Akif’in 1936 yılında Mısır’dan Türkiye’ye hasta olarak döndüğünde, gazetecilere verdiği mülakatta ’eğer sağlığıma kavuşursam Efendimiz (s.a.s.)’in hayatını içeren bir manzume kaleme alacağım’ der. Fakat ömrü kifayet etmez. İşte Asım Köksal Merhum Akif’in o arzusunu yerine getirmek maksadıyla 1994 yılında ilk baskısı yapılan Efendimiz adlı manzumeyi yazar. Eser o günden bugüne onlarca baskı yapar. Son olarak Sufi kitap yayınlarınca 2011 yılında İstanbul’da basılır.
Dini ve Ahlaki Sohbetler
1950’li yıllarda Diyanet İşleri adına radyodan her hafta dini ve ahlaki konuşmalar yapılması kararlaştırılır ve bunları hazırlamak vazifesi M. Asım KÖKSAL’a verilir bu konuşmalar ’Dini ve Ahlaki Sohbetler’ adıyla kitap olarak da yayımlanmıştır.
Bir Amerikalının 23 Sorusuna Cevap
1955 yılında bir Amerikalı Avukat Rulon S. Howelles adlı bir kişi, İslam dini ve Hıristiyanlığın esasını teşkil eden meseleler üzerinde Müslümanların düşüncelerini öğrenmek ve bir kitap yazmak maksadıyla İslam memleketlerine ve bu arada Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığına 23 adet sual gönderir. Bu soruları cevaplama vazifesi Mustafa Asım Köksal’a verilir. Bunun üzerine kendisini birkaç ay boyunca Diyanet İşleri’nin Kütüphanesine çekilerek bu soruların cevaplandırılmasıyla meşgul olur. Bu soruları en veciz ve en sade bir şekilde cevaplamak için uzun vakitler harcar. Nihayet bitirir ve kitapçığı basılmak üzere teslim eder. Bir müddet sonra kitapçık neşredilir. Üzerinde ’Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Heyetince’ hazırlandığı yazılıdır. Mustafa Asım Köksal bunu görünce hayretlere düşer, sorulara cevapların hazırlanması sırasında çalışmaları yakından takip eden zata neden kitabın yazarı olarak kendisinin gösterilmeyip Müşavere ve Dini Eserleri İnceleme Heyetinin gösterildiğini sorar. Cevap çok şaşırtıcıdır: ’Ee bunu biz yazdık da ondan’ Mustafa Asım Köksal ’Yahu siz benimle dalga mı geçiyorsunuz? Sualine ’ne münasebet’ karşılığını alır. Peki o zaman ben kaç aydır kütüphanede sabahtan akşama kadar ne yapıyordum? Sorusuna karşı aldığı cevap ise ibretlere ve hayretlere şayandır. ’Sahi, ne yapıyordun sen orada!’ bu seviyesiz ve şahsiyetsiz karşılıklardan sonra oradan ayrılır.
İslam İlmihali
Normal ilmihal formatında kaleme alınan eser, İman, İbadet, İtikat, Ahlak, Namaz, Abdest, Oruç, Hac gibi konuları Hanefi fıkhına göre ele almakta, okuyucuya dini yaşama noktasında yol göstermektedir. Eser farklı yayınevlerinden defalarca basılmış olmakla birlikte son olarak Server İletişim yayınları arasında 2011 yılında İstanbul’da basılmıştır.
Ezanlar
Yeni Cezaevi Matbaası 1946 Ankara
Ödülleri
1983 yılında 18 ciltlik İslam tarihi eseriyle "Pakistan Siret Ödülü"
1995 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından ’Yılın Kültür Adamı’
Kaynakça
Mehmet Baykan, Büyük İslam Âlimi, İslam Tarihi Yazarı, Şair ve Mutasavvıf Merhum Hemşehrimiz Mustafa Asım Köksal, Erişim tarihi 2011
A. Cüneyid Köksal M. Asım Köksal Hayatı ve Hatıraları, Peygambere adanmış bir ömür Köksal yayınları 2000