Soru:
Namaza kaç yaşından itibaren başlanmalıdır, namaz kaç yaşından itibaren farz olur? Dini sorumluluk yaşı kaçtır?

Cevap:
Namaza başlama yaşı, temyiz (çocuğun söylenenleri eksiksiz anlayıp cevap verebildiği) yaşıdır. Onun için çocuğa, namazla ilgili sûre, dua, farz, vacip, sünnet vs.’yi öğretmeye başlamalıdır.
Namazı zorla kıldırma yaşı on yaşıdır. Bu hususta çocuk itaat etmezse dövülür. Ancak dayağın farzların dışında bir meselede olmaması, yaralayıcı olmaması, üç darbeyi geçmemesi ve başa vurulmamasına dikkat edilmelidir. (Unutmamalıdır ki, buradaki dayak terbiye amaçlıdır.)
Namazın farz olması ise buluğa ermekle başlar, buluğ çağı kişinin mükelleflik yaşıdır.
İslâm’da dinî emir ve yasaklardan sorumlu olma, günahlar vs. mükellef olmayla birlikte başlar. Mükelleflik yaşı ise buluğa erilen yaştır.
Erkek çocuk, ihtilamla, birisini gebe bırakmakla ve hangi sebeple olursa olsun meninin inzaliyle buluğa ermiş olur.
’İhtilam’; uyuyan kimsenin rüyada görmüş olduğu cinsî münasebete denir. O rüya ile birlikte genellikle meni inzal olur. Bu sebeple ihtilam, genelde bu manâda kullanılır.
Kız çocuğu da ihtilamla, hayız ve gebelikle baliğ olur.
Kız ve erkekte bunların hiçbirisi mevcut olmasa bile on beş yaşını tamamladıkları zaman baliğ olurlar. Fetvâ da bu kavil üzerinedir. Bu kavil imameyne göredir. Aynı zamanda İmam Ebû Hanife’den de böyle bir rivayet vardır. Diğer üç mezhep imamı da bununla hükmetmişlerdir. Zira İbn-i Ömer, Uhud savaşında Rasûlullah’a arz edildiğinde yaşı on dört olduğu hâlde Rasûlullah onu reddetmiştir. Sonra Hendek savaşında yeniden arz edildiğinde, Rasûlullah kabul etmiştir. Bu defa yaşı on beşti. Zira on beş yaş zamanımız halkının genel buluğ yaşıdır.
Erkek çocuk için buluğun en aşağı zamanı on iki senedir. Kızın ise dokuzdur. Muhtar olan kavil de budur.

Faydalanılan Eserler:
İbn-i Âbidîn, Çocuğun İhtilamla Baliğ Olması Faslı.

*************

Soru:
Teyemmüm gusül abdesti yerine de geçerli olur mu? Olursa teyemmüm nasıl alınır tarif edebilir misiniz?

Cevap:
Teyemmüm gusül abdesti yerine geçer. Teyemmümde; abdestsiz, cünüp, hayızlı ve lohusa eşittir.
Teyemmümüm meşrû oluşunun delilleri:

Kur’ân’dan Delili:
’Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip- her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın. Eğer cünüp iseniz iyice yıkanarak temizlenin. Hasta olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz abdest bozmaktan (def-i hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su bulamazsınız o zaman temiz bir toprağa teyemmüm edin. Onunla yüzlerinizi ve ellerinizi meshedin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz.’(el-Mâide, 5/6)

Sünnet’ten Delili:
1. ’Su bulamadığın zaman, on hacca (yani on yıla) kadar olsa bile teyemmüm sana yeter.’
2. Ammar b. Yâsir’in cünüp olduğunda toprakta yuvarlanıp (toprağa belenip) Rasûlullah (s.a.v.)’in ona; ’Toprağa iki defa el vurman sana kâfi olur. Birinci vuruşun yüz için, ikincisi ise dirseklere kadar ellerin içindir.’

Teyemmüm Yapmak Ne Zaman Caiz Olur?
Teyemmüm; suyun bir mil uzakta oluşundan, hastalıktan, soğuktan, düşman korkusundan, susuzluktan, suyu kullanacak aletin olmamasından dolayı suya muktedir olmayan (yani suyu kullanamayan) kişi için caizdir.

Teyemmüm Neyle Yapılır?
Teyemmüm; yer cinsinden olan, ateşte yumuşamayan, şekillenmeyen, yanıp kül olmayan şeylerle caizdir. Toprak, kum, kireç, sürme, taş v.s. gibi.

Teyemmüm Nasıl Yapılır?
Teyemmümün yapılışı;
1. Kişi önce, cünüplük halini veya abdestsizliği gidermeye, namaz kılmaya (veya yapacağı ibadete) niyet eder.
2. Sonra, iki elini toprağa vurup silkeler, bununla (abdestte yüzünde yıkaması gerekli olan yerleri) mesh eder.
3. Sonra tekrar ellerini aynı şekilde yere vurup silkeler ve sol elin avuç içi ile sağ kolun dirseklerle beraber arkasını, sonrada iç tarafını mesh eder. Sonra sağ elin avuç içi ile sol kolun dirseklerle beraber arkasını ve iç tarafını mesh eder. (Teyemmümde, mesh edilen yerde, elde bulunan toprağın değmediği hiçbir yer kalmamalıdır.)

Teyemmümün Sünnetleri:
Misvak kullanmak, besmele çekmek, parmakları aralamak, yere avuçlarının içi ile vurmak, ellerini (toprağa koyduğunda) ileri geri çekmek, toprağa vuruşun ellerin dışı ile de yapılması, elleri silkelemek, parmakları hilallemek, yüzüğü çok darsa çıkartmak, değilse oynatmak, meshe sağ koldan başlamak, uzuvları birbiri arkasına mesh etmek, tertip, sakalı hilallemek.

Teyemmümü Bozan Şeyler:
Abdesti bozan her şey teyemmümü de bozar. Bunun dışında abdest almaya yetecek miktarda suyu bulmak veya kullanmaya gücü yetmek de teyemmümü bozar. (Reddu’l-Muhtâr; Nûru’l-Îzâh; Dört Mezhep Fıkhı, Abdurrahman el-Cezîrî; el-Hidâye)