Yüce Allah (c.c.), insanoğlunu maddi ve manevi bütün güzellikleri kendisinde toplayabilecek en güzel bir biçimde yaratmıştır. (Kur’ân-ı Kerim, 95/4) İnsan bu yaratılışıyla, Allah (c.c.) tarafından övülen ahlâklara sahip olarak, meleklerden bile üstün olabileceğinin farkında olmalı, yine zemmedilen kötü ahlâklara sahip olarak da aşağıların aşağısına ineceğini bilmelidir.
İnsanı yücelten, şahsiyetine değer katan ahlâklardan biri de iffet ve hayâdır. İffet ve hayâ, insanın arzularını, tutkularını aklın ve inancının kontrolünde tutarak, Allah (c.c.) ve insanlar nezdinde kendisini küçük düşürecek davranışlardan ve haramlardan sakınmasını sağlayan bir erdemdir.
Kur’ân-ı Kerim’de, kendisine ait olmayan bir mala el uzatmaması, (Kur’ân-ı Kerim, 4/6) edepli ve hayâlı olması (Kur’ân-ı Kerim, 24/33) insanlara emredilirken, başka ayetlerde ise vakarlı olunması, kişinin kendi şahsiyet ve onurunu koruması şeklinde ifade edilmektedir.(Kur’ân-ı Kerim, 2/273)
Ahlâk bilginlerine göre, her türlü nefsanî arzulara aşırı düşkünlük, tutkularını dizginleme erdemini gösterememesi, insanı bir bakıma hayvanlaştırmaktadır. İnsanın iyi ve kötü konusunda doğru seçim yapmasını ve akla uygun davranmasını önleyen, nefsanî arzularına esir olma zaafına hevâ denir. Kur’ân-ı Kerim’de nefsanî arzularına aşırı düşkün olan, bu yüzden de inanç ve yaşayışında haktan ayrılan, isyana ve günaha saplanan insan ’Hevâsını tanrısı yapan? şeklinde anılmaktadır. (Kur’ân-ı Kerim, 25/43; 45/23) Hz. Peygamber (s.a.v.) de ’En kötü kul, hevâsına kul olup da dalalete düşen kimsedir? buyurmuştur. (Tirmizî, Kıyamet, 17)
Bütün güzel ahlâkların şahsında toplandığı Hz. Peygamber (s.a.s.)’in de iffet ve hayâ ile ilgili sözleri şöyledir.
’Hayâ bütünüyle hayırdır? (Müslim, İman, 61) ’Hayâ sadece iyilik getirir.?(Buharî, Edeb, 77) ’Hayâ Peygamberlerin sünnetlerindendir.? (Müsned, V/421) ’Hayâ imandandır.? (Buharî, İman) ’Her dinin bir ahlâkı vardır; İslam’ın ahlâkı da hayâdır.? (İbn Mace, Zühd, 17) ’Hz. Peygamber (s.a.v.)’in kendisi de evinde edebiyle oturan bir genç kızdan daha hayâlı ve iffetliydi.? (Buharî, Edeb, 73, 77) Ayrıca Peygamber (s.a.v.) ’Ya Rabbi! Senden hidayet, takva ve iffet istiyorum.? (Ahmed, I/349, 439) diye dua etmiş, ’Allah (c.c.), yoksul olmasına rağmen iffetini korumaya çalışan mümin kulunu sever.? (İbn Mace, Zühd, 5) buyurarak müminleri iffetli olmaya davet etmiştir.
Erkek ve kadın her ikisinde de olması gereken iffet ve hayâ, zamanımızda daha ziyade kadınlarda aranır oldu. Elbette kadınlar erkeklere göre daha iffetli ve namuslu olacaklar; ancak bu erkeklerin kadınlara kıyasla daha az iffetli ve namuslu olacakları anlamına gelmez. Günlük dilimizde iffetli ve namuslu kadın tamlamaları kullanılır hale geldi. Her türlü hayâsızlığı yapan bir erkek yuva kuracağı zaman namuslu, evine ve eşine bağlı olacak bir eş arıyor. Oysa dinimiz erkek kadın ayrımı yapmadan herkesi iffetli ve namuslu olmaya çağırıyor. Günümüzde iffetsiz ve hayâsız kişiler, toplumun çoğunluğu tarafından kabul görür oldu. İffetli kişiler elle gösterilecek derecede azaldı. Azalmakla da kalmadı bu ahlâklarından dolayı alay edilir hale gelindi. Ebeveynlerin görevi evlatlarını ateşten korumak olduğu halde ateşe koşar adım giden çocuklarına göz yumar oldular. Sosyal hayat bunu gerektiriyor, bu zamanda böyle giyinmeli, yaşadığı çevreye ayak uydurmalı, eskiler gibi yaşamamalı, modern olmalı gibi nefsi bahaneler arkasına sığınılarak, toplum hayâsızlığa koşar adım gitmektedir.
İşte iffet ve hayâ erdemleri, insanı böylesi tehlikeli olan tutkulardan koruyup kollayan, insanı Allah’ın (c.c.) katında ve toplumun içerisinde küçük düşürecek, nefsanî eğilimlerden uzak tutan ahlâki bir erdemdir.
Rabbim bizleri hevâ ve heveslerimizi ilahlar edinerek dalalete düşenlerden kılmasın. Peygamber (s.a.s.)’in şahsında övdüğü o yüce ahlâklarla da bezenmeyi biz muhtaç kullarına nasip etsin. Âmin.