UYKUYLA İLGİLİ UMUMİ ADAB
Az uyumak (kılletu’l-menâm) tasavvufî bir prensiptir. Bu sebeple mümkün olduğu kadar karyola ve kalın döşekleri terk etmek, daha mütevazı, fazla yumuşak olmayan yatakları seçmek gerekir. (Rasûlullah (s.a.v)’in döşeği ve yorganı ile ilgili hadisler ve bu konudaki mütevazi tutumu için bk. el-İsbehânî, a.g.e., s.145-149)
Sağ yanı üzere kıbleye yatmak müstehabdır. Ancak yatarken kıbleye karşı dönmek iki çeşittir: Birincisi, sağ yanı üzerine yatıp ayaklar biraz toplanır, sağ el, sağ yanağın altına bırakılır. İkincisi ise, sırt üstü yatıp, yüzün göğe doğru gelmesidir ki bu da peygamberlerin yatışıdır.
Bir evde mümkün mertebe tek başına uyunmamalıdır. Kapı eşiğinde de yatmamalıdır. Etrafı korkuluklarla çevrili olmayan dam üstünde de yatmamalıdır.
Tan yeri ağarmadan evvel uykudan kalkmaya çalışmalıdır.
Gerek uyku arasında uyandığında ve gerekse uykudan kalktığı zaman dua etmelidir.
Gündüzleri uyku ihtiyacı olup da uyumak icap ederse mümkün mertebe öğle ile ikinde arası seçilmeli, ikindiden sonra zaruret olmadıkça uyunmamalıdır.
Eğer bağ, bahçe gibi evden uzak bir yerde uyunacaksa, ceviz gölgesi, yarı gölgeli, güneşli yerlerde oturmamalı ve uyumamalı, ya tam güneşte veya tam gölgede uyunmalı ve oturulmalıdır.
Salik yatacağı zaman elbiselerini çıkardıktan sonra, düzgünce katlayarak uygun bir yere koymalı veya asmalıdır. Yatağa da pijama ve gecelik gibi yatak kıyafetlerini giyerek yatmalıdır.
YATARKEN OKUNACAK DUALAR
Yatarken varid olan bazı muayyen sure ve duaları okumak müstehabdır. Hadis-i şerîflere göre;
1) Fâtiha, Âyete’l-Kürsî, Kevser ve Kâfirûn, İhlas ve Muavvizeteyn surelerini okumalıdır.
Âişe (r.anhâ)’dan rivayet edildiğine göre, Nebi (s.a.v.), her gece yatağına girdiği zaman iki avucunu birleştirir, sonra onların içine üflerdi. Onlara: ’Gul huvallâhu ehad (yani İhlâs sûresi)’, ’Gul eûzu birabbi’l-felag (yani Felak sûresi)’ ve ’Gul eûzu birabbi’n-nâs (yani Nâs sûresi)’ni okur, (sonra üfler), sonra onları vücutundan güçyetirebildiği yerlere sürerdi. Onlarla (sıvazlamaya) başı, yüzü ve vücutunun ön kısmından başlardı. Bu (meshetme işini) üç defa yapardı. (Buhârî, Fedâilu’l-Kur’ân, 14)
2) Şu dua ve zikirleri yapmalı:
Huzeyfe (r.a.)’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Nebi (s.a.v.), gece yatağına girdiği zaman (sağ) elini (sağ) yanağının altına koyar sonra da: ’Allâhumme bismike emûtu ve ahyâ/Allahım! Senin isminle ölürüm ve dirilirim.’ derdi. Uykudan uyandığı zaman da: ’el-Hamdu lillâhillezî ehyânâ ba’de mâ emâtenâ ve ileyhi’n-nuşûr/Bizleri öldürdükten sonra dirilten ve (öldükten sonra dirilip toplanınca) dönüş ancak kendisine olan Allah’a hamd olsun.’ derdi. (Buhârî, Deavât, 8)
Berâ b. Âzib (r.a.)’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Nebi (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Yatacağın yere vardığın zaman namaz için abdest (aldığ)ın (gibi) abdest al. Sonra sağ tarafın üzerine yat. Sonra şöyle de: ’Allâhumme eslemtu vechî ileyke, ve fevvadtu emrî ileyke, ve elce’tu zahrî ileyke. Rağbeten ve rahbeten ileyke. Lâ melcee velâ mencâ minke illâ ileyke. Allâhumme âmentu bikitâbike’l-lezî enzelte ve binebiyyike’l-lezî erselte/Allahım! (Sevabını) arzulayarak ve (ikabından, azabından) korkarak; kendimi sana teslim ettim, işimi sana havale ettim, sırtımı sana dayadım. Senden, (yine) senden başka sığınak ve kurtulacak yer yoktur. Allahım! İndirdiğin Kitâb’ına ve gönderdiğin Nebi’ne iman ettim!’ de. Şayet o gecende ölürsen fıtrat (yani İslâm) üzere (ölmüş) olursun. Bu (sözleri), söylediğin şeylerin sonuncusu kıl.’… (Buhârî, Vudû’, 75)
Yine yatarken; Bismillâhillezî lâ yedurru measmihî şey’un fi’l-ardi ve lâ fi’s-semâi ve hüve’s-Semîu’l-Alîm’ deyip istenilen duayı okumak müstehabdır.
Üç kere istiğfar etmeli ve "33 sübhâhallah, 33 elhamdülillâh, 34 defa da Allah’u Ekber" tesbihlerini de okumalıdır. (Nesâî, Sehv, 91)
3) Uykudan uyanınca şöyle dua etmeli:
İbn-i Abbas (r.a.)’den rivayet edilen şu duayı okumalıdır. ’Yâ Rabbi sen benim kalbimde ve gözümde, kulağımda ve sağımda, solumda ve üstümde, altımda ve önümde, arkamda nur halk et ve benim cümle vücudumda nur halket.’ (Buhârî ’Geceleyin Uykudan Uyandığı Zaman (Okunması Müstehâb Olacak) Duâ Babı)