İbrahim Canan Hoca, 1940 yılında Karaman’ın Ermenek ilçesi Küçükkarapınar köyünde doğdu. İlköğrenimini Karaman Ermenek ve Konya’da tamamladı. Kayseri ve Akşehir’de orta dereceli okullarda öğretmenlik yaptıktan sonra, 1972 yılında Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde öğretim üyesi oldu. Uzun yıllar Paris’te eğitim gördü.
Makaleleri fakülte dergilerinin yanı sıra Diyanet, Hakses, İslam, İslam Medeniyeti, Zafer, Sur, İcmal, Kadın ve Aile, Altınoluk, Okul gibi dergilerde yayımlandı.
’Rasûlullah’a Göre Okul ve Ailede Çocuk Terbiyesi’ adlı eseriyle 1979’da Türkiye Milli Kültür Vakfı Ödülü’nü aldı.
Akademik kariyerini hadis hocası olarak tamamlayan Prof. Dr. Canan, İlahiyat fakültelerinde öğrencilere hadis dersi verdi. 2007 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim görevliliğinden emekli olan merhum Canan Hoca yurt içi ve yurt dışı konferanslarına vefat ettiği güne kadar devam etti.
14 Ekim 2009 Çarşamba gece yarısı Yalova’dan dönerken geçirdiği trafik kazasında vefat eden İbrahim Canan, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Camii’nde öğle namazına müteakip kılınan cenaze namazının ardından Eyüpsultan Mezarlığı’na defnedildi.
Birkaç farklı yönü;
Bediüzzaman Hazretleri ile öğrencilik yıllarından başlayan tanışıklığı ve Üstad’ın ’Seni Zübeyr’in yerine kabul ettim’ iltifatına mazhar oluşu, onu farklı kılan unsurlardan biriydi. Keza Üstad’ın meşhur ’Otel çıkışı’ fotoğrafını bizzat merhum Canan Hoca çekmişti ki o makine hâlâ Hoca’nın evinde muhafaza edilmektedir.
Canan Hoca hayatının son döneminde ülkemizde ailenin tehdit altında olduğunu düşünüyor ve kitap çalışmalarını bu yöne yoğunlaştırıyordu. Bir de vakıf kurmak gibi bir niyeti vardı. Toplumun çözülmesinin ailenin çözülmesiyle başlayacağını çok iyi biliyor ve anlatıyordu.
ESERLERİ:
Hadis Külliyatı - Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi
İslam’ın, Kur’ân-ı Kerim’den sonra ikinci kaynağı Peygamber (s.a.s.) Efendimizin Hadîs-i Şerifleridir. Peygamber (s.a.s.) Efendimizin hadis-i Şerifleri, hicri ikinci asrın başlarından itibaren toplanıp yazılarak kitap haline getirilmiştir.
Bu hadis kitaplarından bilhassa altısı, İslam âlimleri arasında diğerlerini gölgede bırakacak derecede rağbet görmüş ve bu eserler "Kütûb-i Sitte" adıyla şöhret bulmuştur. Bu kitapların birkaçında veya tamamında yahud bir hadis kitabının içinde ayrı bablarda mükerrer olarak zikredilen hadis-i şerifler mevcuttur.
Bazı hadis âlimleri, bu mükerrer hadisleri almadan, Kütûb-i Sitte’yi özetleyerek bir kitapta toplama çalışmaları yapmışlardır. Bu cümleden olarak, İbnu Deybe, Kütüb-i Sitte hadislerini ’Teysîru’l-Vûsûl ilâ Câmii’l Usul’ adlı eserinde toplamıştır. Bu eserde, Kütüb-i Sitte’deki hadîs-i Şeriflerin tamamı mevcuttur ve ihtiva ettiği hüküm ve malumat bakımından Kütüb-i Sitte’yi kamilen temsil etmektedir.
Başlangıçta, Kütüb-i Sitte denilince Buhari ve Müslim’in sahihleri ile, Nesâî, Ebû Dâvud ve Tirmizi’nin Sünen’leri ve İmam Mâlik’in Muvattâ’i akla gelmekte idi. Teysîru’l-Vüsûl da bu altı kitaptan meydana gelmiştir. Ancak, sonradan gelen âlimler, İbnu Mâce’nin Sünen’inde yer alan ve diğer hadis kitaplarında bulunmayan (ziyâde) hadislerin çokluğunu gözönüne alıp, Kütüb-i Sitte’nin altıncı kitabı olarak, -Muvatta yerine- bunu kabul etmişlerdir.
Bu durumu nazarı dikkate olarak, Kütüb-i Sitte Muhtasarı adını verilen bu esere İbnu Mâce’nin Sünen’i de dahil edilmiş, böylece bu eser, altı değil yedi sahih hadis kitabındaki bütün hadis-i şerifleri ihtiva eden bir kitap haline getirilmiştir.
Bu eser, hadis-i şeriflerin metni yanında, tercüme ve şerhlerini de ihtiva etmektedir. Ayrıca, kitabın başına hadîs usûlü bölümü eklenmiş ve yeri geldikçe hadis rivayet eden sahabelerin kısa biyografileri de yazılmıştır. Eserin sonuna da lügatça ile gerekli fihrist ve indeksler eklenerek, bu değerli eserden faydalanmanın kolaylaştırılması sağlanmıştır. Eser fihrist ile birlikte 18 cilttir. Eser Akçağ yayınlarınca defalarca basılmış olup piyasada çok rahat bulunabilmektedir.
Aile içi eğitim:
Yazar eserde, gittikçe önem kazanan, değeri anlaşılan, sosyal değişimler, medya yönlendirmeleri ile de bir o kadar dejenere olan aile kavramına peygamberi bir pencereden yaklaşıyor. Kitap günümüz insanına kaynaklık edecek bir eser. Giderek ailevi bağlılıklarını yitiren bunun yanında toplumsal çözülmeler yaşayan modern çağın insanı kalabalık kentlerde yalnızlaşması yazarın kendine has üslubu ile dillendiriliyor. Belki de en önemlisi; toplumların atom çekirdeği sayılan aile kurumunun her köşeden yıpratıldığı bir çağda nasıl bir aile olmalıdır, eşler arasında iletişim nasıl olmalıdır sorularına cevabı ’Mükemmel bir örnek’ göstererek veriyor olması olsa gerek. Eser Gülyurdu yayınlarınca 2007 yılında İstanbul’da basılmış olup, piyasada rahatlıkla bulunabilmektedir.
Hz. Peygamber’in sünnetinde terbiye:
Günümüz batı dünyası, terbiye sahasındaki çalışmalara en az bir asırdan beri ağırlık vererek çocuk fıtratı, ahlak, temel eğitim ve müfredatı gibi ana meselelerde yeni görüşler geliştirmiştir.
Bir taraftan batı ile münasebetlerimiz, diğer yandan iletişim vasıtalarının günümüzde ulaştığı seviye, batı kültürü patentli bu görüşlerin kısa sürede bize intikal ederek, tesir, münakaşa ve tatbik imkanı bulmaktadır. Yazar bu eserinde, bu mülahazalardan hareketle, günümüzün en önemli meselesi olan terbiye mevzuunda kısmen mukayeseli bir çalışma ile Peygamber Efendimiz’in sünnetinin dikkate alınması gerektiğini açıkça vurgulamaktadır. Eser bugüne kadar değişik yayınevlerince basılmış olmakla birlikte Işık Akademi yayınlarınca yapılan basımı piyasada mevcut durumdadır.
Peygamberimizin tebliğ metotları:
Günümüz müslümanının yükümlü olduğu tebliğ vazifesini hakkıyla yerine getirebilme adına en büyük mübelliğ olan Efendimiz (s.a.s.)’in hayatını örnek alması gerektiğinin vurgulandığı eserde; Efendimizin insan telakkisi, tebliğindeki tedriç, akrabalarına örnek davranışı, muhatapları, Yahudilerle, Hıristiyanlarla ve münafıklarla münasebeti, bedeviler karşısındaki tavrı, bedevilerin kötü alışkanlıklarını iyiye yönlendirme, kadınlara karşı tutumu Efendimiz (s.a.v.)’in tebliğde kullandığı vasıtalar, evliliğin talim ve tebliğle ilgili yönü, istişare mekanizması gibi konular dikkate değer özellikle olarak belirtilmektedir. Eser iki cilt şeklinde Nesil yayınlarınca basılmış olup piyasada mevcuttur.
Peygamber yıldızları Sahabe dünyası
İslam’ın ilk nesli, Efendimiz’in (s.a.s.) dava arkadaşları, Kur’an’ın ilk talebeleri sahabeler hakkında neler biliyoruz, onları ne kadar tanıyoruz? Âyet ve hadislerin övdüğü bu insanların özellikleri nelerdi? Sahabe nasıl bir okulda yetişti, nasıl bir eğitimden geçtiler? Sahabenin üstünlük sebepleri, sahabenin hizmet anlayışı, İslam yaşayışı, örnek halleri. Kendimizi sahabe ile kıyaslayabilir miyiz? Sahabeye neden yetişilmez? Sahabe, niçin kıyamet kopacak gibi davranmış? Sahabe arasında siyasi ihtilafların perde arkası. Sahabiler fesatçıları neden keşfedemedi? Fitnede sahabenin tutumu nasıldı? Alevi-Sünni meselesinin temeli, birlik ruhunun gelişmesi gibi alt başlılarda kaleme alınan eserde yazar; kifayetli izahlar, orijinal açıklamalar ve kaynaklara dayalı bilgiler vererek konu dâhilinde okuru yeterince bilgi sahibi yapmaktadır. Eser Nesil yayınlarınca 2003 yılında basılmış olup, piyasada bulunabilmektedir.
Alevilik-Sünnilik Meselesi
Alevi bahsi, Türkiye’de her zaman güncelliğini korumuştur. Çünkü milli birliğimizle oynamak isteyen güçler için, istismara, tahrike, kargaşa çıkarmaya elverişli bir mahiyet taşımaktadır. Geçmişte daima gündemde tutulması da, tesadüf olmayıp, kasıtlıdır: Şer güçler, istedikleri zaman diledikleri şekilde kullanıp tasarruf edecekleri aktif bir sermayeyi yedekte canlı bulundurmak istemişlerdir. Yakın tarihimizde cereyan eden Çorum, Maraş, Sivas, Gaziosmanpaşa vak’aları bu hususun delilleridir. Eserin, Sünni-Alevi meselesinin gerçek yönüyle anlaşılıp, İslam kardeşliğinin ve milli birliğimizin tahakkukuna katkıda bulunmayı amaçlıyor olması bugün için bile okunmasını tetikleyen unsur olarak göze çarpmaktadır. Eser, 2002 yılında Nesil yayınları tarafından Türkçemize kazandırılmıştır. Piyasada rahatlıkla bulunup okunabilir.
Anarşi
Eserde, ’Sadece Türkiye’nin değil, Batı Medeniyetinin ve bütün dünya ülkelerinin en mühim meselesi olarak gündeme alınmış bulunan anarşi hadisesi, İslam açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yazar, anarşi ile günlük müşahhas vak’alar arasında temas kurularak, yerli yersiz polemiklere sebep olmaktan kaçınmıştır. Zira batılı gizleyen şey, hakkın yeterince bilinmemesidir. Hakkın güzelliği yeterince gösterildiği takdirde, kavlen söylenmese bile batılın çirkinliği kendisinden bütün çıplaklığı ile ortaya çıkacak, sahteliği sırıtacaktır. Çünkü hak geldi mi batıl gider. Bu sebeple ayet ve hadislere dayanarak ’Anarşi nedir, ona karşı ne gibi tedbirler alınmalıdır ve hangi çarelere tevessül edilmelidir?’ tespit edilmeye çalışılmıştır. İlgili ayet ve hadislerin açıklamasını yaparken şahsi görüşlerden ve hatta zamanımızda yaşayan âlimlerin yorumlarından mümkün mertebe kaçınılarak, selef ve klasik İslam âlimlerinin görüşlerinden istifade edilmiştir. Işık yayınlarınca basımı gerçekleştiren kitap piyasada çok rahat bulunabilmekte ve bugün dahi cereyan eden hadiselerin anlaşılmasına ışık tutması açısından okunması faydalı eserlerdendir.
Diğer kitapları;
• Allah’ın, Çocuklara Bahşettiği Haklar
• Âyet ve Hadislerin Işığında Çevre Ahlâkı
• Aile Reisi ve Baba Olarak Hz. Peygamber
• Haksız Değilim
• Hicret: Tebliğ Terbiye ve Siyasi Taktik Açılarından
• Hz. Peygamber’in Sünnetinde Tıb
• Hz. İbrahim’den Mesajlar
• Hz. İbrahim’in Mesajı
• İslam Âleminin Ana Meselelerine Bediüzzaman’dan Çözümler Risale-i Nur Araştırmaları
• İslam Davetçisinin El Kitabı
• İslam’a Çağrı
• Krizin Sabahı
• Bediüzzaman’ın Fikri Programı Üzerine Bir Analiz
• Fethullah Gülen’in Sünnet Anlayışı
• Hadis Usulü ve Tarihi
• Hangi Medeniyet, Kültür, Dünya
• Kur’an, Sünnet ve Ülemaya Göre Ehl-i Sünnet ve Şia’da Mut’a Nikahı
• Kur’an’da Çocuk Eğitimi
• Namus Fitnesi
• Peygamberimizin Ehl-i Kitap ile Diyaloğu
• Peygamberimizin Yanılmaması Meselesi
• Rasûlüllah’a Göre Ailede ve Okulda Çocuk Terbiyesi
• Sünnetin Dindeki Yeri (Prof. Dr. İ. Lütfi Çakan ile birlikte)