Evrâd’ın Mahiyet ve Çeşitleri:
Evrâd, kulun Rabbine yakınlık maksadıyla yerine getirmeyi kendine vazife edindiği her türlü nafile ibadetlerdir. Bu itibarla, Kur’ân ve Sünnet’te sarahaten emredilen ve tavsiye edilenler başta olmak üzere her türlü ibadet ve taat nevi vird edinilebilir.
Geçen ayki makalemizin devamı olarak bu ay da evrad u ezkar çeşitlerinden bir kısmını zikretmeye çalışacağız.
Gece İbadeti:
Gece ibadeti, başta teheccüd namazı ve Kur’ân-ı Kerim tilaveti olmak üzere birçok ibadet nevini kapsar.
Teheccüd namazı, hakkında âyet-i kerimelerin nazil olduğu ehemmiyetli bir ibadettir. Cenâb-ı Hak (c.c.): ’Ey örtünüp bürünen (Rasûlüm)! Kalk, birazı hariç olmak üzere geceyi; yarısını ibadetle geçir. Yahut bundan biraz eksilt. Yahut buna biraz ekle. Kur’an’ı tertil ile (ağır ağır, tane tane) oku.’ (el-Muzzemmil, 73/1-4) buyurmuştur.
Bu namaz, İslâm’ın ilk yıllarında her mü’min üzerine farz idi. Ancak daha sonra bu farziyet nesholundu ve mü’minler için sünnet-i müekkede olarak kaldı.
Rasûlullah (s.a.v.), Allah (c.c.)’nun emri üzere irtihallerine kadar bu ibadete devam etmiştir. Âişe (r.anhâ)’dan rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: ’Allah Azze ve Celle, Rasûlullah (s.a.v.)’i gece(nin bir bölümünde hizbini yapmak üzere) uyandırırdı. Seher vakti girince hizbini (yani her gece devamlı yaptığı ibadetini) mutlaka bitirmiş olurdu.’ (Ebû Dâvûd, Tatavvu’, 23)
Bu rivayette hizbden maksat; teheccüd namazı ve bu namazda okunan Kur’ân-ı Kerim’dir. İlk asırlarda da vird ve hizb ifadeleri daha çok, gece eda edilen; Kur’an tilaveti, namaz, zikir vs. ibadetler için kullanılmıştır.
Nafile Namazlar:
Namaz, evrâd nevileri içerisinde en faziletli, en ekmel, en şümullü ve en güzel olanıdır. Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ’Biliniz ki, sizin en hayırlı ameliniz namazdır.’ (Muvattâ, et-Tahâre, 6)
Farz namazların öncesi ve sonrasında kılınan sünnet namazlar ve az önce zikrettiğimiz teheccüd namazı haricinde, Efendimiz (s.a.v.)’in kıldığı; İşrak, Duhâ (kuşluk), Evvâbîn, Tahiyyetu’l-Mescid, Abdest ve Ramazan’a mahsus olan Teravih Namazı gibi nafile namazlar da vardır.
Bu namazların fazilet ve ehemmiyetine işaret eden pek çok rivayet mevcuttur. Bunlardan bazılarını burada kısaca zikretmek istiyoruz:
- İşrak Namazı:
 Enes b. Mâlik (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Her kim sabah namazını cemaatle kılar, sonra (namaz kıldığı yerde) oturup güneş doğuncaya kadar Allah’ı zikreder, sonra da iki rekât namaz kılarsa, o kimseye bir Hac ve Umre sevabı vardır.’ (Enes) dedi ki: Rasûlullah (s.a.v.): ’Tam olarak, tam olarak, tam olarak.’ buyurdu. (Tirmizî, Cum’a, 59)
- Duhâ Namazı:
 Ebû Zerr (r.a.)’ın, Nebi (s.a.v.)’den rivayet ettiğine göre şöyle buyurmuştur: ’Her birinizin, her bir mafsalına karşı, bir sadaka vardır. Her tesbih, bir sadakadır. Her hamd bir sadakadır. Her tehlîl bir sadakadır. Her tekbîr bir sadakadır. İyiliği emretmek, kötülükten nehyetmek birer sadakadır. Bütün bunların yerine (kişinin) Duhâ namazından kılacağı iki rekât kâfidir.’ (Müslim, Salâtu’l-Müsâfirîn ve Ksaruhâ, 13)
- Evvâbîn Namazı:
 Ebû Hureyre (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Her kim akşam (namazının farzın)dan sonra aralarında fena söz konuşmadan altı rekat (nafile namaz), kılarsa, bu (namaz), onun için on iki yıllık (ibadete) denk tutulur.’ (Tirmizî, Salât, 204)
- Tahiyyetu’l-Mescid Namazı:
 Ebû Katâde es-Sülemî (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Sizden birisi mescide girdiği zaman oturmadan önce iki rekât namaz kılsın.’ (Buhârî, Salât, 60)
- Abdest Namazı:
 Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ’Her kim şu benim abdest alışım gibi abdest alır, sonra içerisinde kendi kendine tahdîs etmeksizin (yani düşünce ve vesveselerle uğraşmaksızın) iki rekât namaz kılarsa, geçmiş günahları affolunur.’ (Buhârî, Vudû’, 24)
- Terâvîh Namazı:
 Ebû Hureyre (r.a.)’dan rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ’Her kim inanarak ve sevabını yalnızca Allah’tan umarak Ramazan (gecelerini) ihya ederse geçmiş günahları bağışlanır.’ (Buhârî, Îmân, 27)
Sünnette varit olan bu ve benzeri nafile namazlar, mü’minler için birer virddir. Her mü’min, gücü nispetinde diğer ibadetlerinin yanı sıra bunları da eda etmeye gayret göstermelidir.
Sahâbe Efendilerimiz, hakkında rivayet gelen bu me’sûr namazları kılmışlar, bunun yanı sıra diğer vakitlerinde de güçleri nispetinde kendilerine nafile namazlardan virdler edinmişlerdir. Ki onlar içerisinde, virdi üç yüz rekâttan altı yüz rekâta ve bin rekâta kadar namaz olan kimseler vardı. Onların evrâdı hakkında nakledilenin en azı bir gün ve gecede yüz rekât namazdır. (Bkz.; İmâm Gazâlî, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, c.1, s.353)