ABDESTİN SÜNNET VE EDEBLERİ-II

ABDEST ve MİSVAK
Misvak kullanmak sünnettir. Ebû Eyyûb (r.a.), Rasûlullah (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivâyet etti: ’Şu dört şey peygamberlerin sünnetlerindendir: Sünnet olmak, koku sürünmek, misvak kullanmak ve evlenmek.’ (Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 421; Münzirî, et-Terğîb, c. 1, s. 246.)

a) Abdestte Misvak:
Misvâkı abdestte kullanmak da sünnettir. Hanefî âlimlerinin çoğu, abdest alırken misvaklanmayı sünnet kabûl etmektedir. Bu hususta Ali b. Ebî Tâlib (r.a.), Rasûlullah (s.a.v)’den şöyle naklediyor: ’Ümmetime zorluk vermeyecek olsaydım, her abdestte misvak kullanmalarını emrederdim.’ (Müslim, Bâbü’s-Sivâk: 42; Ebû Dâvûd, Bâbü’s-Sivâk: 46.)

Âişe (r.anhâ) şöyle demiştir: ’Nebiyy-i Ekrem (s.a.v.) gece veya gündüz her uykudan kalkışında mutlaka abdestten önce ağzını misvaklardı.’ (Ebû Dâvûd)

b) Namazda Misvak:
Namazdan önce misvak kullanmak her ne kadar uygun değilse de Şâfiî ulemâsı, bu hususta abdestten önce ve namazdan önce misvaklanmayı teşvîk eden hadîsleri ayrı ayrı mütâlaa ederek ’Hem abdestten önce, hem de namazdan önce misvaklanmak müstehabdır’ derler. Ebû Hureyre (r.a.) Rasûlullah (s.a.v.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etti: ’Ümmetime zorluk vermemiş olsaydım her namazla birlikte misvak kullanmalarını emrederdim.’ (Münzirî, a.g.e., c. 1, s. 244.)
Yine Hz. Peygamber’in hanımı Âişe (r.anhâ)’dan Peygamber (s.a.v)’in şöyle buyurduğu rivayet edildi: ’Misvak kullanarak kılınan namazın fazîleti, misvak kullanmadan kılınan namazdan yetmiş kat fazladır.’ (Münzirî, a.g.e., c. 1, s. 250.)

c) Oruçta Misvak:
Nesâî oruçlu bir kimsenin öğleden sonra misvak kullanmasının müstehab olduğuna kâildir.

d) Diğer Vakitlerde Misvak:
İmâm-ı Âzam’a göre misvak kullanmak, dînî bir sünnet olduğundan her zaman kullanılır. İbnü’l-Hümâm; ’Dişler sarardığı zaman da misvak kullanmak müstehabdır’ der.
Şüreyh b. Hânî (r.a)’den rivâyet edildiğine göre; ’Ben Âişe (r.anhâ)’ya; ’Nebî (s.a.v) senin odana girdiği zaman ilk iş olarak ne yapardı, bana haber ver’ diye söyledim. Âişe (r.anhâ); ’O odama girdiği zaman önce misvak kullanırdı’ dedi.’ (Münzirî, a.g.e., c. 1, s. 246.)
Ayrıca Kur’ân okumaya başlamadan önce de misvak kullanılmalıdır. Ali b. Ebî Tâlib (r.a.)’den rivayet edildiğine göre Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ’(Ey Müslümanlar!) Şüphesiz ağızlarınız Kur’ân’ın yollarıdır. Onun için ağızlarınızı misvâk ile temizleyiniz.’ (İbn Mâce, Sivâk) Hadîs-i Şerif’te, Kur’ân okumaya başlarken misvak kullanmanın müstehab olduğuna işaret vardır.

Evzaî; ’Misvak abdestin yarısıdır. Bilhassa namaz kılınacağı zaman, abdest alırken, Kur’ân okurken, uykudan uyandıktan sonra ve ağız kokusu bozulunca misvak kullanmanın ehemmiyeti artar. Gece namazlarına kalkınca, cumâ günü ve uykuya yatarken, vitir namazından sonra, sabahleyin ve yemekten önce ve sonra misvak kullanmak müstehabdır.’ demiştir.
Hadîs-i şerîflerde de belirtildiği gibi zikirden önce, ilim tâlîmine başlarken, eve girince, dişlerin rengi sarardığında misvak kullanmak sünnettir. Ayrıca yemekten sonra da misvak kullanmak sünnettir.

e) Misvak Kullanma Âdâbı:
Misvak kullanmanın şekli şudur: Başparmak ile serçe parmak misvâkın altına, diğer üç parmak da misvâkın üstüne gelecek biçimde misvak tutulur. Misvak kullanmaya ilk defa üst dişlerin sağ köşesinden başlanır. Sol köşede durulur, oradan alt dişlerin sol köşesine inilir. Oradan alt dişlerin sağ köşesinde bitirilir. Dişlerin iç kısımlarını da misvaklamak sünnettir.
Âişe (r.anhâ); ’Peygamber (s.a.v) dişlerini misvakla temizler, bana misvak verir, ben de misvâkı yıkadıktan sonra kendi dişlerimi temizler ve yine yıkayıp Peygamber (s.a.v)’e iâde ederdim.’ (Mansûr Ali Nâsıf, Tâc Tercümesi, c. 1’de Ebû Dâvûd’dan.)
Çarşıda-pazarda, otobüste, kısacası dışarıda iken misvakı rastgele çıkarıp herkesin ortasında insanları tiksindirecek şekilde kullanmamalıdır. Misvak kullanacak kimse usûlüne uygun bir şekilde gâyet nâzik ve insanlara sevdirecek bir biçimde kullanmalıdır.

f) Misvâkın Faydaları:
Misvâkın faydaları şunlardır:
Ağız paklığı, Rabbimizin hoşnutluğu, şeytan ıraklığı, melâike ferahlığı, hataların olmamış gibi örtülmesi ve hasenatın çoğalması.
Ayrıca balgamı defeder. Dişlerin kir ve pasını giderir. Diş etlerini kuvvetlendirir. Mîdeye kuvvet verir. Ağız kokusunu giderir, güzel, fasîh konuşmaya sebep olur. Misvâkın bunlardan başka elliye yakın faydası vardır.
Bu mevzuyla ilgili olarak Hasan Hüsnü Erdem’in Abdest Almanın Diş ve Göz Sağlığı Bakımından Ehemmiyeti isimli eserine bakabilirsiniz.

g) Misvakla İlgili Diğer Âdâb:
Misvak yok ise dişler baş ve şehâdet parmakları ile ovulmalıdır. O da misvak yerine geçer.
Misvâkın serçe parmağı kalınlığında olması müstehabdır.
Misvak ikrâm edilmek istendiğinde yaşça büyük olanlara öncelik tanımak sünnettir.

ABDESTİN FAYDALARI
Abdest, öncelikle insana mânevî bir huzur ve rahatlık verir. İbâdete hazırlar ve ibâdetlerdeki huşûu artırır.
Ayrıca beden sağlığı üzerinde de ehemmiyetli etkileri vardır. Gün boyunca insanın en çok kirlenen uzuvlarının düzenli olarak (günde beş kez) temizlenmesini sağladığı için göz, ağız, diş, burun, kulak ve ayak gibi uzuvlarımız sürekli tertemiz kalır. Soğuk suyla alınan abdest, kan dolaşımını düzenleyerek vücûdu rahatlatır. Abdest, insanı birçok hastalıktan korur.

Zikrâ Mevlidi’r-Rasûl adlı mecmûada Profesör Köln; ’Günde beş defa akar ve temiz su ile yüzünü ve gözünü yıkayan kimseye trahom isabet etmez. Hakiki bir Müslümanın da trahoma yakalanması imkânsızdır’ demiştir.
Şu hâle göre abdest almanın göz sağlığı üzerinde yapmış olduğu büyük tesirler, tanınmış bir ecnebî mütehassısın şehâdeti ile de sâbittir.