Künyesi Ebû Muhammed ve Ebu’l-Hasan’dır. Lakabı, ibadet edenlerin ziyneti ve secde edenlerin efendisi anlamına gelen ’Zeyne’l-Âbidîn’ ve ’Seyyidu’s-Sâcidîn’dir. Babası, İmam Hüseyin; annesi son İran Hükümdarı Yezdcürd’ün kızı Şehribanu’dur. 5 Şaban 38 / 6 Ocak 659’da Medîne’de doğmuş ve 22 Muharrem 95 / 17 Ekim 713 tarihinde vefat etmiştir. Medîne’de Bâkî Kabristanı’nda amcası Hz. Hasan (r.a.)’in yanına defnedildi.

İmam Hüseyin (r.a.)’in dünyada kalan bir tek oğludur. Çünkü üç kardeşi Kerbelâ vakıasında şehit olmuştu. O da, ağır hastalığı nedeniyle savaşa kadir olmadığı için Kerbelâ’da bulunmasına rağmen canlı kaldı ve harem esirleriyle birlikte Şam’a gönderildi. Esaret zamanı bittikten sonra Yezid, kamuoyunu kendi lehine çevirmek için O’nu Medîne’ye gönderdi. Medine’ye döndükten sonra evinin köşesine çekilip ibadetle meşgul oldu.

Kendisi, sahâbeden pek çoğunu görmüştür. Abdullah ibn-i Abbas, Ebû Hureyre, Hz.Âişe, babası Hz. Hüseyin, amcası Hz. Hasan, Ümmü Seleme (r.anhâ) ve diğer sahâbelerden hadîs-i şerîfler işitip rivayet etmiştir. Hadis, fıkıh ve tasavvuf ilminde âlimdir. İmamlığı, yani tasavvufta insanlara feyiz vermesi ve onları irşad etmesi otuz dört sene sürmüştür. İmam-ı Zührî, Zeyne’l-Âbidîn hakkında şunları söyler:

’Ondan daha üstün fıkıh âlimi görmedim. Tasavvuf ilmindeki derecesi ve hâlleri de methedilmeye lâyıktır.’
İmam, ibadetlerine çok düşkün, muttakî, mütevazı ve her hâlinde Rasûlullah (s.a.s)’in güzel ahlâkını müşahede etmek mümkündü.
Bir gün O’na birisi gelip: ’Falanca kişi senin aleyhinde fena şeyler konuşuyor.’ deyince, bunu söyleyen adamla beraber o kişinin yanına gider. İmam, gıybetini yapan adamla biraz sohbet ettikten sonra, ona şunları söyler:

’Benim hakkımda bazı şeyler söylediğini duydum. Dediklerin doğruysa, Allah Teâlâ’dan mağfiret dilerim, beni affetsin ve sen de beni bağışlaması için Allah’a dua et. Şayet dediklerin doğru değil de bir iftira ise Allah seni affetsin ve ıslah etsin!’ diye duada bulunur ve o adam yaptığına utanır.

Her gün ve gecede bin rekat namaz kıldığı ve buna da ölünceye kadar devam ettiği nakledilmiştir. (Tabakât-ı İbn-i Sa’d, 5/211)
Medîne’de ikamet ettiği günlerin birinde hastalanmıştı. Bir grup insan kendisini ziyarete gelmişlerdi. Onlara:
’Buraya neden geldiniz?’ diye sordu. Onlar da:
’Seni sevdiğimiz için buraya geldik.’ dediler. İmam:
’Peki bizi neden seversiniz?’ deyince, oradakiler:
’Siz Rasûlullah Efendimizin torunu olduğunuzdan, Allah ve Rasûl’ü için seviyoruz.’ dediler. Bunun üzerine şöyle buyurdu:
’Kim Allah ve Rasûl’ü için bizi severse Allah da kıyamet günü onu arşın gölgesi altında gölgelendirecektir. O gün o gölgeden başka gölge yoktur. Bu sevgilerinin mükafatını Allah Teâlâ cennette onlara verecektir. Lâkin kim de bizi dünyalık için severse Allah Teâlâ onlara da hesapsız rızık verecektir.’

Ayrıca Zeyne’l-Âbidîn (r.a.)’in müminler için birer nasihat niteliğinde olan pek çok veciz sözleri mevcuttur. İşte onlardan birkaçı da şöyledir:
’Takvayla yapılan hiçbir amel az olmaz. Allah katında kabul olan bir şey nasıl az olabilir ki?’
Evlatlarından birine şöyle buyurdu: ’Oğlum, dikkat et! Beş kimseyle arkadaş olma, onlarla konuşmaya dalma ve onlarla yolculuğa çıkma.’ ’Babacığım onlar kimlerdir?’ diye sorduğunda, İmam şöyle buyurdu:
’Sakın yalancıyla arkadaş olma; çünkü böyle birisi serap gibi (aldatıcı)dir; uzağı yakın ve yakını da uzak gösterir sana. Sakın fasıkla arkadaş olma; çünkü böyle birisi seni bir öğün veya ondan daha az bir yemeğe satar. Sakın cimriyle arkadaş olma; zira ona en çok muhtaç olduğun bir zamanda malını esirgeyerek seni terk eder. Sakın ahmakla arkadaş olma; çünkü o sana fayda vermek isterken zarar verir. Sakın sıla-i rahmi kesen bir kimseyle de arkadaş olma; çünkü Kur’ân-ı Kerim’de onu mel’un olarak gördüm.’

’Sâlih insanların meclisi, insanı iyiliğe götürür. Bilginlerin âdâbı, aklı çoğaltır. Ulu’l-emre (müminlerin emirleri, yöneticileri olup da onları Hakk’ın buyruklarına göre ve Hakk’ın rızası doğrultusunda yöneten kişilere) itaat etmek izzetin kemâlidir. Bir şey üreterek malını çoğaltmak yiğitliğin kemâlidir. İstişare edene doğru olanı göstermek, nimetin hakkını eda etmektir. Halkı incitmekten sakınmak, aklın kemâli (olduğu gibi), kısa ve uzun vadede de bedenin rahatlığına sebep olur.’

Rabbim şefaatlerine nail eylesin! Âmîn!