DİSKİMİZİ NASIL VE NİÇİN FORMATLARIZ?

1-Fiziksel Formatlama:

Fiziksel formatlama (low-level formatting) diskin üreticisi tarafından yapılır ve disk plakalarını temel bileşenleri olan izlere (tracks), bölümlere (sectors), silindirlere (cylinders) böler. Bu işlem fiziksel olarak, disk plakalarında verilerin yazılacağı alanları belirler.

İzler (tracks) tıpkı bir kompakt diskteki (CD) gibi verilerin yazılabildiği çembersel izlerdir (alanlar). Bu izler alan, sectors9 denen ve sabit veri kümeleri tutan daha küçük alanlara bölünmüştür, her sektör 512 bayt veri taşır. Silindir ise, disk veri yüzeyinde, her disk plakası ve her plakanın her iki yüzeyi için de aynı uzaklıkta bulunan veri kesimine verilen addır. Bilgisayarın donanım ve yazılımı sık olarak silindirleri kullanarak çalışır. Bu silindirlerin, ayrı disk plakalarında olsalar da dikey olarak birbirine bağlı olduklarını hayal edebilirsiniz.

Aynı silindir üzerine yazılmış bir veriye ulaşmak her zaman daha kolaydır. Çünkü veri ayrı disk plakalarına ve ayrı yüzeylere yazılmış olsa da, okuma yazma kafaları bir silindir üzerindeyken, verinin farklı disk plakalarında ve yüzeylerdeki parçalarını tek bir hareketle okuyabilecek ve daha hızlı bir veri erişimi sağlanmış olacaktır.
Bir sabit disk fiziksel olarak formatlandıktan sonra (low-level formatting) plakaların manyetik özellikleri azar azar yıpranarak zarar görebilir. Zamanla bu sektörlere veri yazılamaz ve okunamaz olur, bu durumda da bozuk alan (bad sector) dediğimiz olgu meydana gelir. Günümüz teknolojisi ile üretilen disklerde bu olasılık oldukça düşük hale getirilmiştir. Bilgisayar sistemleri artık kolaylıkla bu durumdaki sektörleri işaretleyerek veri yazılması ve okunması için kullanılmasına engel olmakta ve böylelikle sistemin stabil kalmasını ve verilerin güvenliğini sağlamaktadır.

2-Mantıksal Formatlama:

Bir sabit disk, fiziksel olarak formatlandıktan sonra kullanılabilmesi için, mantıksal olarak da formatlanmak zorundadır. Mantıksal formatlama, disk üzerine bir dosya sistemi yerleştirir ve bu, diskin toplam alanının, boş ve kullanılmış alanlarının, işletim sistemi tarafından bilinmesini ve veri okunup yazılabilmesini sağlar. Bu işlem bizim yaptığımız (Örn. MS-DOS ve Windows için format c: komutu) bir işlemdir. Dosya sistemlerini aşağıda inceleyeceğiz.

Bir diski sadece bir işletim sisteminin dosya formatına göre formatlayabilirsiniz. Bu durumu sürücü harfleri ile ayrı ayrı belirtilmiş olan mantıksal sürücülere ayrı sistemler kurulabilmesi ve formatlanabilmesi ile karıştırmamanız gerekir. Diskin bu şekilde mantıksal sürücülere ayrılmasına ’partitioning’ denir ve diskinizi bu şekilde daha verimli kullanabilirsiniz.

Dosya Sistemleri: Bütün dosya sistemleri, verilerin saklanması ve kullanılması için gerekli bir yapı içerir. Bu sistemler tipik olarak bir boot record (sistem açılış kaydı), dizinler ve dosyaları içerir. Bir dosya sistemi üç temel işlemi gerçekleştirir; mevcut ve boş alanların yönetimi, dosya ve dizinlerin bakımı ve her dosyanın disk üzerindeki fiziksel adreslemesinin bilinmesi.

Çeşitli işletim sistemleri, değişik dosya sistemleri kullanır (File systems), en çok bilinen dosya sistemleri açılımlarıyla şu şekildedir;

1. File Allocation Table (FAT)

2. File Allocation Table 32 (FAT32)

3. New Technology File System (NTFS)

5. NetWare File System

6. Linux Ext2 ve Linux Swap dosya sistemleri

Şimdi bu dosya sistemlerini kısaca inceleyelim;

1.FAT: FAT dosya sistemi, Microsoft Disk Operating System (MS-DOS), Windows 3.1 ve Windows 95’ in bir çok sürümü ile kullanılan bir dosya sistemidir. FAT dosya sistemi 2 GB’ a kadar partisyonları destekler ancak sadece 65,525 cluster (küme) kullanımına izin verir. Cluster yapısı FAT’ a özgüdür ve veri depolanabilen en küçük birimdir. FAT dosya sistemi bir kök dizin (Root directory) kullanır. Bu kök dizin tm partisyonu temsil eder ve içinde yeni dizinler ve dosyalar yaratılıp kullanılmasına izin verir.

2-FAT32: FAT32 dosya sistemi, Windows 95’ in OEM Service Release 2 (version 4.00.950B) sürümünden sonrası, Windows 98, Windows 98 SE, Windows ME, Windows NT 5.0 işletim sistemleri için kullanılır ve FAT kullanan yukarıda adı geçen işletim sistemleri FAT32 dosya sistemini tanımlayıp kullanamaz.

FAT32 dosya sistemi FAT dosya sisteminden geliştirilmiştir ve 32bit dosya erişimini destekler. Bunun getirdiği en büyük yenilik ise büyük disk boyutlarına verebildiği destektir. FAT32, 32 Terabayt’ a kadar olan diskleri destekler. FAT32 dosya sistemi daha küçük küme (cluster) boyutlarını kullanır ve böylelikle diskinizi daha verimli kullanırsınız. Örneğin, bir dosyanız 10 kümeyi kullanıyorsa ve bu kümelerden sonuncusunun sadece % 10’ unu kullanıyorsa, o kümenin kalan kısmına başka veri kaydedilmez ve tamamı kullanılmış gibi kabul edilir. Bu şekilde diskte kullanılmayana ama kullanılmış gibi görünen oldukça fazla alan kaybınız olacaktır. FAT32 dosya sisteminde küme (cluster) boyutları daha küçük olduğu için, kayıp alan oranı önemli ölçüde azalmaktadır.

FAT32 kullanan bir diskte ya da partisyonda, disk boyutunu yeniden belirlemek için Drive Image, PartitionMagic, BootMagic ve ServerMagic gibi yazılımları kullanabilirsiniz.

3-NTFS: New Technology File System, WindowsNT, Windows 2000 ve Windows XP tarafından kullanılabilen bir dosya sistemidir. Önceki Windows sürümleri bu dosya sistemine erişemez. NTFS 400 MB’ tan küçük diskler için önerilmez, çünkü sistem yapısı için FAT ve FAT32’ ye göre oldukça fazla alan kullanmaktadır. NTFS dosya sisteminin merkezi yapısında MFT (Master File Table - Ana Dosya Tablosu) kullanılmaktadır.

NTFS dosya sisteminde de kümeler (clusters) kullanılır ama küme boyutu, disk boyutuna göre sabit değildir, bu disk alanının daha verimli kullanılmasını sağlar ancak, dosya parçalanmasını (fragmentation) artırır. Yine de bu durum büyük disk alanlarında NTFS’ in başarımını artırır.

4-HPFS : OS/2 işletim sistemi ve Windows NT’ nin eski sürümleri tarafından kullanılan bir dosya sistemidir. HPFS dizin isimlerini dosya isimlerine bağlayarak kullanır. Dizinleri organize ederken ve disk alanını kullanırken FAT dosya sistemine göre daha iyi sonuç verir. HPFS, dosya verilerini kümeler yerine sektörlere yazar, bu dosya sistemi diski ya da partisyonu 8 MB’ lık bantlar halinde organize eder. Bu organizasyon performansı artırır çünkü, yazma okuma kafaları işletim sisteminden gelen boş alan ve dosya adresi gibi her talepte 0 (sıfır) numaralı sektöre gelmek zorunda değildir.NetWare File System Bu dosya sistemi Novell NetWare işletim sistemi için özel olarak organize edilmiştir.


5-Linux Ext2 ve Linux Swap : Bu dosya sistemleri UNIX işletim sisteminin, ücretsiz dağıtıldığı söylenen bir tipi olan Linux işletim sistemi ile geliştirilmiştir. Linux Ext2 dosya sistemi 4 TB’ a kadar olan disk boyutunu destekler.

Diskler ve dosya sistemleri hakkında verebileceğim özet bilgiler bu kadardır.Şunu açıkca ifade edeyimki; bu köşemizin yazılarını basit bulunlar olabilir...Burada amacımız son kullanıcılarımıza bilgisayarlarını tanıma ve basit arızalarını giderecek kadar bilgi sunmaktır.Format atıp Windows kurabilecek bilgiye sahip olmalarıdır.Yoksa biz profesyonel bir bilgisayar dergisi değiliz...verdiğimiz bilgilerde anlaşılır dilde ve basite indirilmiştir.İnşaallah faydalı olabilmişizdir...

Unutmayın sevgili arkadaşlar, hayatta her şeyin bir sonu vardır. Somut ya da soyut, hayatımızda yeri olan her şey birgün sona erer. Bu nedenle asla hiçbir şeye körü körüne bağlı olmayın. Bu tavsiye ’boş insan olun’ anlamına gelmiyor. Bir eylemde bulunurken bunun nedenlerini ve gerekçelerini sorgulayın. Bunu yapmanız gerçekten gerekli mi? Yaptığınız şey size neler kazandıracak ve sizden neler götürecek? Sonuçta yine de hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz ve bundan kaçınmamalısınız, başarılarımızın yanı sıra başarısızlıklarımız ve hatalarımızdır bizi ’insan’ yapan ve onlar da hayatlarımızın birer parçasıdır. Harddisk konumuz böylelikle sona ermiştir, bir başka konuda buluşmak üzere...Sevgiyle kalın.

Kaynak:
www.mutasyon.net