Hz. İmâm Hasanü’l-Askerî, Hicret’in 232. yılında Rebîülahir ayının 8. gününde Medine-i Münevvere’de dünyaya gelmişlerdir. Babaları Hz. İmâm Aliyyü’n-Nakîi’l-Hâdî, anneleri Hadis’tir. İmâm Hasanü’l Askerî, babası Aliyyü’n Nakî’nin Hakk’a kavuştuklarında 23 yaşlarında idi. Künyeleri: ’Ebû Muhammed’, lâkapları: ’Hâdi, Rafıyk, Zekiyy, Takıyy, Hâlis’ ve ’Askerî’dir.
Babası ile Samarra’da, Asker mahallesinde oturdukları için ikisine de ’Askeriyyen’ denmişti. İmâm Hasanü’l Askerî’nin, İmâm Muhammed Mehdî’den başka evlâtları olmamıştır.
Muhammed bin Yahyâ, İmâm Aliyyü’n-Nakî’nin oğulları Muhammed’in vefât ettikleri gün, İmâm Hasanü’l-Askerî’ye: ’Allah, onun yerine seni, bana halef kıldı. Allah’a şükret.’ buyurduklarını bildirir.
Yine yakınlarından birisine, İmâm Aliyyü’n-Nakî’nin: ’Oğlum Hasanü’l-Askerî, bütün Muhammed soyu içinde en yüce ve en ulu kişidir. İmâmet makamına en lâyık olan odur, oğullarımın en üstünüdür. O, benim yerime geçecektir. Sorulacak şeylerinizi, muhtaç olduklarınızı ona sormanız gerek.’ diye yazdıklarını bildirmiştir.
İmâm Hasanü’l-Askerî; ağırbaşlılığıyla, bilgisiyle, olgunluğuyla herkesin saygısını kazanmıştı. Hasanü’l- Askerî’nin, ataları Hz. Rasûl-ü Ekrem gibi lütuflarına, keremlerine sınır yoktu; kendilerinden isteneni, umulandan fazlasıyla ihsân ederlerdi.
Hz. İmâm Hasanü’l-Askerî, Ehl-i Beyt’e uyanlara şu sûretle öğüt verirlerdi:
’Allah yolunda takvâya riâyet etmenizi, mücâhede de bulunmanızı, iyilikte bulunandan yâhut günah işleyenden, kimden olursa olsun size emanet edilen şeylere riâyette bulunmanızı, emanete hıyânette bulunmamanızı tavsiye ederim. Komşularınızla iyi geçinmenizi, Allah’a ibadetteyken secdede uzun müddet kalmanızı, kulluğu bırakmamanızı dilerim; çünkü Rasûlullah’ın risaleti bu esaslara dayanmaktadır. Halkla iyi geçinin, onları dolaşın, hastalarının hatırlarını sorun. İçinizden biri; takvâ sahibi olur, doğru söyler, gerçek muamelede bulunur, İslâm’ın edeplerine riâyet eder, dîni vazifelerini yerine getirirse; halk, bu kişi, ’Ehl-i Beyt’in’ yolunda der. Bu ise bizi sevindirir. Bizim övüncümüz, bezentimiz olun; buna gayret edin; başımızı yere eğdirecek hareketlerden çekinin; bize halkın sevgisini celp edin; bizden onların kötü zanlarını, bize lâyık olmayan düşüncelerini giderin; çünkü biz hakkımızda söylenecek her çeşit iyiliklerden, övüşlerden üstünüz; o övüşlere daha da lâyığız. Aleyhimizde söylenecek kötülüklerden ise uzağız; bizim Peygamber’e yakınlığımız var; Kur’ân, hakkımızı tayîn etmiştir, ’tathir âyeti’ Allah tarafından bizim hakkımızda inmiştir. Bizden başka kim o âyeti kendisine nispet ederse yalan söylemiş olur.’
İmâm’a hizmet eden Ebû Hamza Nasır diyor ki:
’Çok defa Hz. İmâm’ın, bazı kişilerle; Türkçe, Farsça, Rumca ve başka dillerle konuştuklarını duydum ve kendi kendime Medine’de doğdukları halde, bu dilleri nasıl biliyorlar diye şaştım. Bana: ’Böyle olmasa, Hüccetle ona uyanlar arasında nasıl fark olur?’ buyurdular.
İmâm Hasanü’l-Askerî, hicri 260’da (Milâdi 875) Rebîülevvel’in 8’inde, Hakka kavuştuklarında 28 yaşlarında idi. İmâmetleri 5 yıl, 8 ay, 5 gün’dür. Türbeleri Samarra-Bağdat’tadır. Soyları, evlâdı Hz. İmâm Mehdî’den yürümüştür.
İmâm Hasanü’l-Askerî’nin; tefsirleri, mektupları, helâl ve harama ait risâleleri ve kısa sözlerden oluşan çok değerli yazılı eserleri mevcuttur.
Hz. İmâm Hasanü’l-Askerî’nin vecîzelerinden bir kısmı:
- Allah’tan çekinmenizi, dinde ihtiyâtla hareket etmenizi, Allah yolunda çalışmanızı tavsiye ederim. Her zaman ve her yerde doğru sözlü olunuz. Size emanet edilen şeyi, bu emaneti yapan ister iyi bir insan, ister kötü bir insan olsun, mutlaka yerine getirin.
- Başkalarında görüp de beğenmediğin şeyler, seni terbiye etmeye yeter.
- Bâtıl benliğine binen, nedâmet evine konar.
- Beli kıran şeylerden biri de, gördüğü iyiliği örten ve kötülüğü yayan komşudur.
- Gönül alçaklığı, öyle bir nimettir ki, hiç kimsenin hasedini çekmez.
- Hayır eken, hayır biçer. Şer eken, pişmanlık biçer. Kim ne ekerse ancak onu biçer.
- Her kötülüğün anahtarı öfkedir.
- İnsanlardan çekinmeyen, Allah’tan da çekinmez.
- Lâyık olmayan bir kimseyi öven, haksız olarak birine bir kötülük isnât eden adama benzer. Yaptıkları iş arasında fark yoktur.
- O ne kötü bir kuldur ki; ikiyüzlü, iki sözlüdür. O, kardeşini yüzüne karşı metheder de arkasından etini yer. O, kardeşine bir şey verilecek olsa kıskanır. Başına bir felâket geldiği zaman ise onu hemen kötülemeye kalkışır.
- Sizden biri ihtiyatla hareket eder, doğru sözlü olur, insanlarla iyi bir huyla geçinirse ve onu herkes severse, bu beni sevindirir.
- Suç işlemeyi terk eden makbul bir kuldur.

Rabbim şefaatlerine nâil eylesin.


Yararlanılan Kaynaklar:
1. İslâm Âlimleri Ansiklopedisi, c.3 s.183.
2. Nuru’l-Ebsâr, s.159.
3. Tarih-i Bağdat, c.2, s.366.
4. el-A’lâm, c.2, s.200.