Fıkıh Rehberi
Sorular & Cevaplar
İlahiyatçı, İslam Hukuku mezunu hocalarımız tarafından Kur'an ve Sünnet ışığında sorularınız cevap buluyor
Soru Detayı
Cevaplandı
Soru:

Dini sorumluluk (Akıl baliğ) yaşı kaçtır?

Dini emir ve yasaklardan sorumlu olma yaşı kaçtır? günahlar, ne zaman başlar? kaç yaşında örtünüp, kapanmalıyız?

Soru Tarihi : 20.03.2009 Soran: büşra taştekin / gebze

Cevap:
Allah (c.c.) Kur'an-ı Kerim'de şu ayet-i kerimesiyle kadınlara tesettürü emretmiştir:
'Mü'min kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını korusunlar. (Yüz ve el gibi) görünen kısımlar müstesna, zinet (yer)lerini göstermesinler. Başörtülerini ta yakalarının üzerine kadar salsınlar. Zinetlerini, kocalarından yahut babalarından yahut kocalarının babalarından yahut oğullarından yahut üvey oğullarından yahut erkek kardeşlerinden yahut erkek kardeşlerinin oğullarından yahut kız kardeşlerinin oğullarından yahut müslüman kadınlardan yahut sahip oldukları kölelerden yahut erkekliği kalmamış hizmetçilerden yahut da henüz kadınların mahrem yerlerine vakıf olmayan erkek çocuklardan başkalarına göstermesinler. Gizledikleri zinetler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar. Ey müminler, hep birlikte tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz.'(en-Nur, 24/31)

Kız Çocuğu İçin Tesettür Ne Zaman Farz Olur?
Hz. aişe (r.anha) anlatıyor: Esma bint-i Ebi Bekir (r.anhuma), üzerinde ince bir elbise olduğu halde Rasulullah (s.a.v.)'in huzuruna girmişti. Rasulullah (s.a.v.) ondan yüzünü ters istikamete çevirdi ve; 'Ey Esma! Kadın hayız yaşına girdi mi, ondan sadece şunun ve şunun dışında hiçbir yerinin görünmesi caiz değildir!' dedi ve yüzü ile ellerline işaret etti.(Ebu Davud, Libas 34)

Yukarıdaki hadis-i şeriften anlaşıldığı gibi, kız çocuğu adet görmeye başladığı andan itibaren yüzü ve elleri dışında kalan bütün bedenini örtmesi farzdır.

Tesettürün Vasıfları Nelerdir, Tesettür Nasıl Olmalıdır?
1- Kadının üzerine tesettür niyetiyle giydiği elbise bedenini göstermemelidir.
2- Vücut hatlarını gösterecek darlıkta olmamalıdır.
3- Örtmesi gereken yerleri kaplayacak büyüklükte olmalıdır.
4- Giydiği kıyafet gerek kumaşı, şekli ve gerekse de rengi itibariyle dikkatleri üzerine çekecek bir kıyafet olmamalıdır.

Kadınların Buluğ Çağından Önceki Durumları Rasulullah (s.a.v.) Amr b. el-as (r.a.)'dan rivayetle şöyle buyurmuştur: 'Çocuklarınıza, onlar yedi yaşında iken namazı emredin. On yaşında olunca namaz(daki ihmalleri) sebebiyle onları dövün, yataklarını da ayırın.'(Ebu Davud, Salat 25)

Aynı ravinin bir diğer rivayetinde ise, Rasulullah (s.a.v.) bundan (yani namazın çocuğa ne zaman emredileceği hususundan) sorulunca şöyle buyurmuştur: 'Çocuk sağını solundan ayırmasını bildi mi ona namazı emredin!'(Ebu Davud, Salat 26)

Yine Abdulmuttaliboğulları'ndan bir çocuk, konuşmaya başlar başlamaz, Rasulullah (s.a.v.) o çocuğa şu ayeti yedi sefer okutarak ezberletirdi: 'Hamd O Allah'a olsun ki, O ne bir çocuk edinmiştir, ne de mülkünde bir ortağa sahiptir.'(en-Nahl, 16/78)(İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Ter. ve Şerhi, c. 8, s. 233)

Yukarıdaki hadislerin delalet ettiği hükümler şunlardır:
1. Çocuğun eğitim ve öğretim yaşı konuşmaya başladığı yaştır.
2. Çocuğa ilk öğretilen Kur'an'dan ayetler olup, itikatla alakalıdır.
3. Namaza başlama yaşı, temyiz (çocuğun söylenenleri eksiksiz anlayıp cevap verebildiği) yaşıdır. Onun için namazla ilgili sure, dua, farz, vacip, sünnet vs.yi öğrenmeye başlatılmalıdır.
4. Namazı zorla kıldırma yaşı on yaşıdır. Bu hususta çocuk itaat etmezse dövülür. Ancak dayağın farzların dışında bir meselede olmaması, yaralayıcı olmaması, üç darbeyi geçmemesi ve başa vurma şeklinde olmamasına dikkat edilmelidir. (Buradaki dayak terbiye amaçlıdır.)
5. On yaş (ister hepsi kız olsun ister erkek) çocukların uyudukları yatakları ayırma yaşıdır. (İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Ter. ve Şerhi, c. 8, s. 233-235)
6. Temyiz yaşında kız çocuklarına namaz ve ilgili hükümler öğretilirken başörtüsü de örtmeye alıştırılmalıdır. On yaşına bastığında ise bu, mecburi kılınmalıdır.

Dini Emir ve Yasaklardan Sorumlu Olma Yaşı, Günahlar, Ne Zaman Başlar?
İslam'da dini emir ve yasaklardan sorumlu olma, günahlar vs. mükellef olmayla birlikte başlar. Mükelleflik yaşı ise buluğa erilen yaştır.
 Erkek çocuk, ihtilamla, birisini gebe bırakmakla ve hangi sebeple olursa olsun meninin inzaliyle buluğa ermiş olur.
 'İhtilam'; uyuyan kimsenin rüyada görmüş olduğu cinsi münasebete denir. O rüya ile birlikte genellikle meni inzal olur. Bu sebeple ihtilam, genelde bu manada kullanılır.
 Kız çocuğu da ihtilamla, hayız ve gebelikle baliğ olur.
 Kız ve erkekte bunların hiçbirisi mevcut olmasa bile on beş yaşını tamamladıkları zaman baliğ olurlar. Fetva da bu kavil üzerinedir. Bu kavil imameyne göredir. Aynı zamanda İmam Ebu Hanife'den de böyle bir rivayet vardır. Diğer üç mezhep imamı da bununla hükmetmişlerdir. Zira İbn-i Ömer, Uhud savaşında Rasulullah'a arz edildiğinde yaşı on dört olduğu halde Rasulullah onu reddetmiştir. Sonra Hendek savaşında yeniden arz edildiğinde, Rasulullah kabul etmiştir. Bu defa yaşı on beşti. Zira on beş yaş zamanımız halkının genel buluğ yaşıdır.
 Erkek çocuk için buluğun en aşağı zamanı on iki senedir. Kızın ise dokuzdur. Muhtar olan kavil de budur. Faydalanılan Eserler: İbn-i abidin, Çocuğun İhtilamla Baliğ Olması Faslı.